Spłata kredytu: raty stałe czy malejące?

Zaciągając kredyt lub biorąc pożyczkę, musimy zdecydować, jaki sposób spłaty zobowiązania wybieramy. Banki proponują dwa rozwiązania: raty stałe i raty malejące. Jak są obliczane? Na czym polegają różnice między nimi?

Większość osób zaciągających w banku zobowiązania finansowe decyduje się na raty równe, gdyż ich mechanika wydaje im się najprostsza i najbardziej przejrzysta. Dokonując wyboru, warto brać pod uwagę również drugi sposób spłaty zadłużenia - raty malejące. Nierzadko jest to wybór korzystniejszy z punktu widzenia kredytobiorcy. Czym jest rata malejąca, co różni ją od raty stałej i kiedy warto się na nią zdecydować?

35-letni Krzysztof Tomczak wraz z żoną zdecydował się na kupno własnego mieszkania. Aby je sfinansować, zaciągnie kredyt mieszkaniowy. Zanim to zrobi zastanawia się nad warunkami umowy, jaką zawrze z bankiem, w tym nad formą spłaty zobowiązania. Musi rozstrzygnąć, czy bardziej opłaca się spłacać je malejąco czy w ratach stałych.

Aby lepiej zrozumieć różnice, przyjrzyjmy się dwóm składnikom. Otóż każda rata składa się z części kapitałowej i odsetkowej. 

• Część kapitałowa to każdorazowo spłata części pożyczonej od banku kwoty - kapitału, podczas gdy część odsetkowa raty to należne jemu wynagrodzenie w postaci odsetek, których wysokość uzależniona jest od oprocentowania i czasu trwania kredytu.

I od proporcji części kapitałowej i odsetkowej rozróżniamy stałe (nazywane również annuitetowymi, równymi lub uśrednionymi) oraz malejące. Mechanizm ten funkcjonuje w przypadku wszystkich kredytów, w tym hipotecznych.

Specyfika rat stałych

Przez cały okres spłaty zobowiązania pozostają one w takiej samej wysokości (zakładając niezmienność oprocentowania), choć część kapitałowa, w miarę upływu czasu, systematycznie wzrasta. W ich przypadku, na podstawie wartości kapitału i odsetek należnych za cały okres kredytowania, wyliczana jest wartość niezmiennej raty, która na początku okresu kredytowania składa się w dużej mierze z części odsetkowej.

- Na początku spłacania kredytu większą częścią raty stanowią odsetki, a mniejszą kapitał; pod koniec procesu mechanizm ten jest odwrócony - na większą część raty składa się kapitał, a na mniejszą odsetki - wyjaśnia Grzegorz Bukowski, analityk finansowy z doradztwa finansowego Moneyfirst. - Raty stałe są bardziej opłacalne dla osób biorących stosunkowo nieduże kredyty. W przypadku kredytów wyższych, takich jak np. hipoteka, często o wiele bardziej korzystne są raty malejące.

Istota rat malejących

Jak sama nazwa wskazuje maleją wraz z kolejną spłatą dokonywaną w trakcie upływu okresu kredytowania. W odróżnieniu od rat stałych, w ratach malejących część kapitałowa raty przez cały okres spłaty zobowiązania jest niezmienna. Zmienna, malejąca na przestrzeni kolejnych spłat, jest część odsetkowa raty.

• W praktyce oznacza to, że comiesięczna wpłata kredytobiorcy jest najwyższa na samym początku procesu, a później stopniowo zmniejsza się. Dzieje się tak dzięki funkcjonowaniu następującej zależności: im mniejsze saldo do spłaty, tym niższe doliczane odsetki.

Raty stałe a malejące - różnice

Aby kupić upragnione mieszkanie, Krzysztof musi zaciągnąć kredyt w wysokości 200 tysięcy złotych. Atrakcyjna wydaje mu się "hipoteka" spłacana przez 20 lat przy oprocentowaniu 4,30 proc. W przypadku rat stałych, przez dwie dekady, Krzysztof będzie musiał spłacać około 1200 złotych miesięcznie. W przypadku raty malejącej początkowo spłacać będzie kwotę wynoszącą prawie 1600 złotych, ale w końcowym etapie będzie ona dwa razy niższa, około 800 złotych. W efekcie, wybierając raty równe, Krzysztof będzie musiał zapłacić prawie 12 tysięcy złotych odsetek więcej niż przy ratach malejących, gdzie łącznie wynoszą około 98,5 tysiąca złotych.

- Ta zasada obowiązuje zawsze, bez względu na to, jaką kwotę kredytu mamy do spłacenia - mówi Grzegorz Bukowski. - Przy ratach malejących łączna suma odsetek jest niższa niż w przypadku rat równych. Wynika to z tego, że wybierając raty malejące kapitał spłacany jest szybciej, co z kolei pociąga za sobą tę konsekwencję, że co miesiąc od niższej kwoty naliczane są odsetki. Brzmi to bardzo korzystnie, warto jednak zwrócić uwagę na to, że wybierając raty malejące, początkowo będziemy spłacać wyższe kwoty niż te, które spłacalibyśmy za to samo zobowiązanie, wybierając raty stałe.

Wybierając sposób spłaty kredytu, musimy jednak wziąć pod uwagę również inne czynniki. Po tym, jak kupimy mieszkanie, wzrosną również nasze potrzeby finansowe związane z nim - przykładowo będziemy chcieli je odremontować, kupić nowe meble i urządzić całe wnętrze. Przy wybieraniu rodzaju spłaty koniecznie weźmy to pod uwagę. Jeśli nie mamy dodatkowych oszczędności przeznaczonych na te cele, korzystniejsze dla nas mogą okazać się raty stałe - kwotowo niższe niż raty malejące na początku okresu kredytowania.

Kiedy warto zdecydować się na raty malejące? Wtedy, gdy kredytobiorca ma wysoką zdolność kredytową, a także w sytuacji, gdy przewiduje możliwość wcześniejszej spłaty kredytu. Są one przeznaczone dla osób, które mogą znacznie obciążyć swój domowy budżet nawet w pierwszym okresie spłaty.

• Raty stałe mogą okazać się korzystniejsze w przypadku krótszego okresu kredytowania. Wówczas mniej widoczne stają się różnice między ratami malejącymi a stałymi.

Atutem rat stałych jest również to, że łatwiej jest włączyć je w rachunki naszego domowego budżetu i przewidzieć przyszłe wydatki. Na ten rodzaj rat powinny zdecydować się osoby, które mają niższą zdolność kredytową, i te, które nie chcą zbytnio obciążać swoich finansów.

Gdy zaciągamy kredyt, bank oferuje nam możliwość samodzielnej decyzji, na jaki rodzaj rat się decydujemy. Przykładowo, taka sytuacja ma miejsce w przypadku kredytu hipotetycznego "Własny Kąt" oferowanego przez PKO Bank Polski.

Joanna Janowicz
Redakcja CI

Czytaj także:

Zanim weźmiesz kredyt

Nie taki kredyt straszny

Kredyt hipoteczny a rozdzielność majątkowa

PKO Bank Polski w programie "Mieszkanie dla młodych"