Dyrektywa MiFID II – ewolucja czy rewolucja?

Od 3 stycznia 2018 r. zacznie obowiązywać MiFID II. Również w Polsce nowa regulacja zapewni inwestorom jeszcze większą ochronę oraz ujednolici zasady obrotu instrumentami finansowymi. Wprowadzane zmiany mają m.in. przeciwdziałać nieetycznej sprzedaży produktów.

Najważniejsza zmiana związana jest z informacjami, jakie będą musieli otrzymać klienci kupujący produkt finansowy. Chodzi o zagwarantowanie dostępu do szczegółów dotyczących opłat, prowizji oraz zachęt dla doradców, pośredników i dystrybutorów produktów z rynku finansowego. Ta zmiana, według autorów przepisów, ma pokazać konsumentom, jaką motywacją kieruje się sprzedawca. Nowe regulacje mają być lekiem na tzw. misseling, czyli oferowanie produktów w sposób wprowadzający w błąd albo oferowanie produktu, który nie jest dostosowany do możliwości lub potrzeb klienta.

Obowiązki informacyjne

Firmy inwestycyjne (m.in. banki i towarzystwa inwestycyjne) są zobowiązane do poinformowania klientów nabywających lub posiadających już produkt inwestycyjny o:

• potencjalnych konfliktach interesów, w szczególności wynikających z polityki wynagradzania,
• ryzyku inwestycyjnym oraz zgodności produktów z potrzebami klientów (tzw. rynki docelowe), a także ich odpowiedniości do indywidualnej sytuacji klientów,
• strukturze, wysokości i beneficjentach opłat, prowizji i innych kosztów transakcji oraz zachętach niefinansowych, jakie producent przekazuje dystrybutorów i pośrednikom, a także ich wpływie na wynik inwestycji klienta.

Szczególnie istotne zmiany wynikają z przepisów dotyczących zarządzania produktami (np. konieczność określenia, kim są klienci docelowi, dla których produkt został opracowany oraz obowiązek współdziałania dystrybutora i producenta w celu zapewnienia „właściwej” sprzedaży). Producent (np. bank, fundusz inwestycyjny, spółka emitująca obligacje) powinien określić, a dystrybutor może dostosować do rodzaju usługi i kanału dystrybucji, tzw. rynek docelowy produktu. Jest to grupa klientów docelowych, których potrzeby zaspokaja dany produkt, przy czym „potrzeby” należy postrzegać nie tylko przez pryzmat celów, ale także profilu ryzyka, sytuacji finansowej, wieku, statusu rodzinnego itp. Identyfikowanie rynków docelowych uzupełnia proces oceny odpowiedniości, zapewniając spójność między tym komu produkt powinien być sprzedawany a tym, kto w praktyce go kupuje.

Wynagrodzenia i świadczenia niefinansowe

Po pierwsze ograniczeniu podlega możliwość pobierania opłat i świadczeń niefinansowych, które nie pochodzą bezpośrednio od klienta (tzw. kick-back), ale np. od producenta. W praktyce dystrybutorzy i pośrednicy (np. banki, domy maklerskie, pośrednicy finansowi) często oferowali produkty po relatywnie niskich cenach, a nawet „za zero złotych” i ukrywali swoje wynagrodzenie w formie różnego rodzaju opłat za zarządzanie, manipulacyjnych itp., które producent pobierał ze środków zainwestowanych przez klientów, a następnie przelewał dystrybutorom jako wynagrodzenia za ich usługi. Klienci przeważnie nie byli świadomi tych opłat, co skutkowało reklamacjami z ich strony.

Po drugie premie sprzedawców przestają być zależne od wielkości sprzedaży (tzw. czynniki ilościowe), ale mają zależeć w równym stopniu od jakości świadczonych usług.

Rejestracja czynności

Firmy inwestycyjne będą miały obowiązek rejestrowania rozmów i innych form komunikacji z klientami oraz dokumentów potwierdzających czynności w ramach świadczonych usług w formie nagrań, notatek lub archiwizacji dokumentów. O fakcie rejestrowania czynności należy powiadomić klientów.

Kompetencje

Firmy inwestycyjne muszą dbać o kompetencje pracowników, którzy udzielają informacji lub świadczą usługi inwestycyjne. W szczególności wymaga się, aby pracownik posiadał odpowiednią wiedzę, potwierdzoną certyfikatem (np. wewnętrznym) oraz co najmniej 6-miesięczne doświadczenie na podobnym stanowisku. Pracownik niespełniający tych wymagań może świadczyć usługi inwestycyjne wyłącznie pod nadzorem innej osoby, która posiada odpowiednie kompetencje.

Co dalej?

Różne obszary MiFID II są obecnie uszczegółowiane przez dyrektywy delegowane, rozporządzenia, wytyczne ESMA i inne akty prawne niższego rzędu.

Równocześnie polski ustawodawca pracuje nad zmianami w ustawach i rozporządzeniach, które uznają te zmiany za obowiązujące na terenie naszego kraju (przy czym niektóre akty prawa unijnego obowiązują bezpośrednio, bez konieczności ich tzw. implementacji). Dotychczas został przygotowany projekt ustawy zmieniającej m.in. ustawę o obrocie instrumentami finansowymi, Prawo bankowe i ustawę o funduszach inwestycyjnych. Projekt jest konsultowany z KNF, UOKiK, NBP, bankami, towarzystwami funduszy inwestycyjnych i innymi uczestnikami rynków finansowych. Jesienią należy spodziewać się także projektów zmian wielu aktów wykonawczych.

MiFID II, czyli dyrektywa 2014/65/UE w sprawie rynków instrumentów finansowych (MiFID II), zastąpi MiFID I dyrektywy 2004/39/WE i 2006/73/WE. Przygotowanie zmian zajęło ponad 5 lat ibyło poprzedzone wieloma konsultacjami i analizami.

Arkadiusz Stromkie-Złomaniec
kierownik zespołu w PKO Banku Polskim

Edyta Skorupska
ekspert w PKO Banku Polskim

Cezary Burzyński
dyrektor ds. produktów długoterminowego oszczędzania w PKO Banku Polskim

PKO Bank Polski – będziemy gotowi!
PKO Bank Polski pracuje nad dostosowaniem oferty usług, produktów, procesów i systemów do nowych wymogów, w szczególności:

• zmienia regulaminy, procedury i inną dokumentację prawną,
• przygotowuje nowe rozwiązania systemowe w zakresie ankietowania klientów, które opierają się na indywidualnym podejściu,
• przygotowuje rozwiązania systemowe w zakresie identyfikowania i weryfikacji rynków docelowych, które pozwolą na przedstawienie klientom oferty produktów zgodnych z ich potrzebami oraz odpowiednio zmienią procesy ich oferowania w poszczególnych segmentach i kanałach,
• pracuje nad rozwiązaniem rejestrowania rozmów i komunikacji z klientami,
• kompleksowo szkoli pracowników z zakresu finansów i inwestowania oraz zapewnia proces weryfikacji ich kompetencji,
• zmienia model wynagrodzeń pracowników w celu uwzględnienia czynników jakościowych,
• zmienia umowy z kontrahentami w celu dostosowania do wymogów w zakresie wynagrodzenia pośredników i świadczeń niefinansowych,
• przygotowuje proces informowania klientów o poniesionych przez nich kosztach, wynikających z posiadanych produktów i dokonanych transakcji.