Historia banków centralnych. Cz. 2: Bank of England

Centralny Bank Anglii to drugi, zaraz po szwedzkim, najstarszy centralny bank na świecie. Potocznie zwany jest „Starą Damą z Threadneedle Street” lub „strażnikiem brytyjskiego funta”.

Bank of England – początki

Powołano go w 1694 r., oficjalnie po to, aby „promować dobro publiczne i dla korzyści narodu”. Tak naprawdę jednak powstanie tej instytucji miało pomóc w sfinansowaniu wojny z Francją, która doprowadziła angielski budżet na skraj upadku. William Paterson, szkocki bankier i kupiec, wpadł na pomysł, by kapitał pożyczyć od prywatnych inwestorów. Poproszono więc najzamożniejszych obywateli o przekazanie państwu łącznie 1,2 mln funtów – w zamian za spłatę z ośmioprocentowymi odsetkami. W ten sposób do życia powołano spółkę o nazwie „The Governor and Company of the Bank of England”.

Początkowo głównymi zadaniami Banku Anglii, oprócz finansowania wojny, było zarządzanie długiem państwowym i skarbcem. Pełnił też funkcję komercyjną i, w zamian za kapitał złożony w szlachetnym kruszcu, wydawał ręcznie wypisane banknoty. Pierwszym gubernatorem instytucji został John Houblon, bogaty kupiec i jeden z pierwszych inwestorów Banku. W 1696 został wybrany na drugą kadencję i sprawował władzę do roku 1697.

Podczas jego urzędowania siedzibę Banku Anglii przeniesiono z tymczasowej bazy w firmie Mercer's na ulicy Chipsweak na Princess Street. W 1734 roku nastąpiła kolejna zmiana lokalizacji – do byłej rezydencji Johna Houblona na ulicy Threadneedle, którą bank posiada do dzisiaj. Z tym miejscem związana jest też potoczna nazwa banku - „Stara dama z Threadneedle Street”.Pochodzi od satyrycznej ilustracji przedstawiającej bank jako starszą kobietę i zalecającego się do niej ówczesnego premiera.

• Obecnym gubernatorem Banku Anglii jest Mark Carney. Sprawuje tę funkcję od 2003 r.

Co ciekawe, w związku z ekspansją budynków urzędowych na posesji, z powierzchni ziemi zniknął tamtejszy mały cmentarzyk, a tym samym miejsce pochówku pierwszego gubernatora.

Wzrost znaczenia Banku

W XVIII wpływy i rozmiar centralnego banku Anglii znacznie się zwiększyły. Odegrał on kluczową rolę w reformach przeprowadzonych przez premiera Roberta Walpole’a (urzędował w latach 1721-1742) – m.in. ustanowienia państwowego funduszu amortyzacyjnego oraz wprowadzenia idei długu narodowego.

W XIX wieku, podczas wielu kryzysów finansowych (spowodowanych w dużej mierze wojnami napoleońskimi) Bank Anglii występował jako pożyczkodawca ostatniej instancji, ratując tym samym państwo oraz inne, mniejsze banki, od bankructwa. Dzięki przywilejom królewskim aż do 1826 roku jako jedyny funkcjonował w formie spółki kapitałowej z ograniczoną odpowiedzialnością. Dzięki temu zyskał uprzywilejowaną pozycję wśród konkurentów i szybko stał się największą i najpoważniejszą instytucją finansową w Anglii.

Kolejnym krokiem do umocnienia dominującej pozycji Banku było otrzymanie w 1844 roku (na mocy ustawy Peel Act) prawa wyłączności na drukowanie papierowych banknotów i wybijanie monet w Anglii i Walii.

Burzliwy wiek XX w.

Zaraz na początku II Wojny Światowej Bank zamieszany był w bardzo niechlubny epizod - na prośbę centralnego banku Rzeszy przekazał nazistowskim Niemcom warte 5,6 mln funtów czeskie złoto, które przechowywał w swoich skarbcach. Szczegóły tej transakcji wyszły na jaw dopiero w 2013 roku.

Po II Wojnie Światowej Bank Anglii coraz bardziej odchodził od transakcji komercyjnych, a jego funkcje skupiały się głównie na zarządzaniu długiem państwowym. W efekcie, w 1946 roku, Bank został znacjonalizowany i stał się organem doradczym Ministerstwa Skarbu oraz podmiotem zarządzającym długiem publicznym.

W 1997 roku Bank otrzymał niezależność operacyjną i przyznano swobodę w ustalaniu stóp procentowych. Zostało to zapisane rok później w Ustawie o Banku Anglii. Określała ona także, że od tej pory nadzór nad systemem bankowym sprawować od tej pory będzie specjalna instytucja nadzorcza – Urząd Usług Finansowych (Financial Service Authority­ – FSA).

• W podziemnych skarbcach Banku przechowywane jest około 140 mld funtów w złocie - 5484 ton sztabek.

Główne funkcje i organy decyzyjne

Obecnie podstawowe zadania Banku Anglii to wspieranie polityki gospodarczej, nadzór nad stabilnością finansową kraju oraz usługi bankowe takie jak udzielanie pożyczek innym bankom centralnym i krajom.

Najważniejsze organy decyzyjne Banku Anglii to Komisja Dyrektorów (The Court of Directors), której przewodniczy Gubernator BA (od 2003 r. jest nim Kanadyjczyk Mark Carney), Komitet Dyrektorów Niewykonawczych (The Committee on Non-executive Directors, w skrócie – NedCo), stanowiący część Komisji Dyrektorów, oraz Komitet Polityki Pieniężnej (Monetary Policy Committee).

Karolina Kostrzewa

Czytaj także:

Historia banków centralnych. Cz. 1: Szwedzki Bank Narodowy