Oskar Kolberg - kim jest patron roku 2014?

Mamy rok pod patronatem Oskara Kolberga, który w lutym obchodziłby jubileusz 200-lecia swoich urodzin. Kim był badacz i artysta, który stworzył najobszerniejsze, liczące kilkadziesiąt tomów, opracowanie etnograficzne w europejskiej historii?

Z okazji jubileuszu 200-lecia urodzin Oskara Kolberga Sejm ustanowił go patronem roku 2014. W uzasadnieniu decyzji znalazły się następujące słowa: "Dorobek naukowo-badawczy Oskara Kolberga dokumentujący kulturę ludową XIX wieku jest imponujący ze względu na wszechstronny zakres jego zainteresowań kulturą ludu oraz geografię badań, obejmującą Polskę przedrozbiorową i obszary ludowych kultur Ukrainy, Białorusi, Litwy, Śląska, Słowian Południowych, Łużyczan, Czechów i Słowaków."

Największa w historii europejskiej etnografii praca badawcza

Oskar Kolberg był nie tylko etnografem, ale też kompozytorem i naukowcem z duszą artysty, który poświęcił życie zbieraniu, twórczemu opracowaniu oraz katalogowaniu polskiego folkloru.

• Jego najważniejsze dzieło, liczące 33 tomy opracowanie pt. "Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce", zawiera zapiski o ok. 10 tysiącach ludowych melodii z całej Polski, które zbierał przez lata.

Poświęcone są kulturze ludowej takich obszarów jak Kujawy, Lubelszczyzna, Sandomierz, Pokucie, Mazowsze, Wołyń, Mazury, Śląsk, Ruś Karpacka i wiele innych. Kolberg stworzył największą w historii europejskiej etnografii pracę badawczą - mimo skromnych funduszy i trudności. Wiele z tych prac zostało wydanych dopiero po jego śmierci.

Próba zachowania polskości

Urodził się 22 lutego 1814 roku w Przysusze, w powiecie opoczyńskim (dzisiaj mieści się tam muzeum jego imienia). Był jednym z pięciorga rodzeństwa. Ojciec Oskara był profesorem katedry geodezji Uniwersytetu Warszawskiego, a przez jego dom przewijali się znani w środowisku intelektualnym i artystycznym ówcześni badacze i twórcy. Mały Oskar Kolberg poznał wtedy Samuela Ignacego Lindego - twórcę pierwszego Słownika Języka Polskiego, Kazimierza Brodzińskiego - poetę, historyka i krytyka literackiego oraz samego Fryderyka Chopina, z którym przyjaźnił się jego brat. Być może właśnie te spotkania wpłynęły na późniejsze zainteresowania i dążenia Kolberga, który jako pierwszy zaczął badać i zachowywać dla potomności polską kulturę i sztukę ludową.

Podczas nauki w liceum pobierał lekcje gry na fortepianie. Po wybuchu Powstania w Listopadowego i zamknięciu szkoły, podjął pracę urzędnika, kontynuując jednocześnie studia muzyczne w Berlinie. Po powrocie do Warszawy uczył muzyki. Początkowo wiązał swoją przyszłość z karierą kompozytorską. Oprócz liryki wokalno-instrumentalnej w centrum jego zainteresowań pozostawała muzyka fortepianowa.

W roku 1853 odbyła się premiera jego opery "Król pasterzy". Z czasem jednak zarzucił twórczość kompozytorską i skierował swoje zainteresowania wyłącznie w stronę dokumentowania folkloru.
Już pod koniec lat trzydziestych zaczął zapisywać pieśni i melodie ludowe. Pierwsze wyprawy w okolice Warszawy odbywał w gronie literatów, malarzy, muzyków, m. in. J. Konopki, E. Jenikego, T. Lenartowicza, L. Norwida, W. Gersona, A. Kolberga. Do roku 1840 zgromadził kilkaset zapisów pieśni. W latach 40-tych wydał też pierwsze zbiory pieśni ludowych przeznaczonych do śpiewu.

Od roku 1845 przez dwanaście lat pracował jako urzędnik w zarządzie kolei żelaznej warszawsko-wiedeńskiej. Jednocześnie podjął systematyczne badania terenowe, początkowo na Mazowszu, z czasem objął nimi cały obszar dawnej Rzeczypospolitej.

Zarówno opublikowane przez Kolberga tomy jego "Ludu i Obrazów etnograficznych", jak i pozostawione w manuskryptach materiały, stanowią bezcenne źródło do dziejów kultury narodowej. Opracowaniem i wydaniem tej spuścizny zajmuje się Instytut im. Oskara Kolberga w Poznaniu. Dotychczas ukazało się 85 tomów "Dzieł wszystkich".

To co ulotne…

To, co ulotne, przetrwało dzięki wytężonej pracy życia badacza, uważanego dziś za jednego z najważniejszych polskich etnografów. Jego zbiory do dziś są wykorzystywane przez muzyków i kompozytorów, którzy dbają, by tradycja polskiej pieśni ludowej przetrwała.

• Od 1974 r. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przyznaje nagrody im. Oskara Kolberga. Honorowane nimi są osoby, które mogą pochwalić się wybitnymi osiągnięciami w dziedzinie kultury ludowej.

Z okazji roku Kolberga w całym kraju, zarówno w dużych miastach, jak i małych wioskach, organizowane są wydarzenia związane z jego osobą. Szczegóły można znaleźć na stronie www.kolberg2014.org.pl

Agata Herbich

Czytaj także:

Twarze Gierymskiego

Teatry improwizowane coraz bardziej popularne

Muzyka dawna od dawien dawna