Rzecznik klienta radzi. Odcinek 8 – jakie dyspozycje pozostawić w banku na wypadek śmierci

Umowa rachunku bankowego, zgodnie z którą bank na rzecz posiadacza prowadzi rachunek bankowy i dokonuje rozliczeń pieniężnych (ROR) wygasa z chwilą śmierci klienta. Pieniądze zgromadzone na rachunkach są oczywiście przedmiotem postępowania spadkowego, lecz w zależności od konkretnych okoliczności, dostęp do tych środków może być mniej lub bardziej utrudniony.

Aby tych problemów zaoszczędzić spadkobiercom, należy pamiętać o kilku podstawowych zasadach:

1. Śmierć posiadacza rachunku

Samodzielną inicjatywę w celu ustalenia czy posiadacz rachunku żyje, bank może podjąć dopiero po 5 latach od wydania ostatniej dyspozycji do rachunku (zwraca się wówczas o informację do ministra ds. wewnętrznych – baza PESEL). Czasem wiedzę o ewentualnej śmierci klienta może też pozyskać od innych instytucji publicznych „przy okazji” np. przyjmowania świadczeń emerytalnych od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Niestety nie zawsze się tak zdarza.

Najlepszym rozwiązaniem jest poinformowanie o tym fakcie Banku przez spadkobierców lub inne osoby bliskie poprzez złożenie odpowiedniego dokumentu np. aktu zgonu. W ten sposób spadkobiercy uzyskują gwarancję, że środki z rachunku nie zostaną wypłacone osobom nieuprawnionym. Może się bowiem zdarzyć, że z rachunku realizowane są jakieś zlecenia stałe, albo ustanowione są pełnomocnictwa. Otrzymanie przez Bank informacji o śmierci, pozwala zabezpieczyć interesy spadkobierców – stan środków nie ulegnie wówczas zmianie, a pełnomocnictwa i zlecenia stałe przestaną być realizowane.

2. Ustalenie spadkobierców

Przedstawienie aktu zgonu nie stanowi oczywiście podstawy do uznania danej osoby za spadkobiercę. Zdarza się czasem, że wraz z przedstawieniem aktu zgonu, osoba zgłaszająca chce załatwić wszystkie sprawy spadkowe. Jednak akt zgonu potwierdza wyłącznie wystąpienie pewnego zdarzenia faktycznego – śmierci posiadacza rachunku – które ma swoje odbicie w umowie zawartej z Bankiem, bowiem ta ulega rozwiązaniu z mocy prawa.

Nawet jeśli prawdopodobny spadkobierca wykaże, że jest jedynym dzieckiem zmarłego i to jemu należą się wszystkie środki pieniężne, to bez przedstawienia właściwych dokumentów nie może zostać w świetle prawa uznany za spadkobiercę. Konieczne jest przeprowadzenie właściwego postępowania zakończonego postanowieniem albo wydaniem aktu poświadczenia dziedziczenia. Dokumenty te potwierdzają przejście własności środków na rachunku na inne osoby.

Niezależnie czy mamy do czynienia z dziedziczeniem ustawowym, czy na podstawie testamentu, tylko Sąd (postanowienie o nabyciu spadku) oraz notariusz (akt poświadczenia dziedziczenia) władni są do zbadania wszelkich okoliczności, ustalenia faktów i wyznaczenia właściwego kręgu spadkobierców. Oznacza to, że bez wydania prawomocnego rozstrzygnięcia przedstawienie „w okienku Banku” nawet najbardziej udokumentowanej sytuacji, nie zakończy się nigdy wypłatą środków z tytułu spadkobrania.

3. Więcej niż jeden spadkobierca

Mając postanowienie o nabyciu spadku lub notarialny akt poświadczenia można zgłosić się do oddziału banku z wnioskiem o wypłatę środków, o ile pozostaje się wyłącznym spadkobiercą zmarłego. W przypadku większej liczby spadkobierców sytuacja jest bardziej skomplikowana, gdyż środki zgromadzone na rachunku stają się wówczas rzeczą wspólną, a zatem nie można nią gospodarować bez zgody pozostałych spadkobierców. Spadkobiercy często mylą udział w masie spadkowej (współwłasności) określony przez Sąd w postanowieniu o nabyciu spadku z jej faktycznym podziałem. Współwłasność oznacza, że każda złotówka zgromadzona na rachunku ma kilku właścicieli, a zatem żadna z nich nie może zostać wypłacona bez zgody pozostałych. Określenie przez Sąd udziału we współwłasności nie oznacza podziału środków zgromadzonych na rachunku, chociaż może się tak wydawać. Udział wyraża niejako siłę głosu w zarządzie rzeczą wspólną, jaką w tym wypadku są np. środki pieniężne na rachunku.

Oczywiście zniesienie współwłasności może nastąpić w drodze działu spadku, lecz wymaga podjęcia określonych prawem działań. Poprzez dział spadku, każdy ze spadkobierców otrzymuje należną mu część, która staje się jego wyłączną własnością, a następnie może ją wypłacić. Działu można dokonać m.in. poprzez umowę między wszystkimi spadkobiercami, która dla Banku stanowi podstawę wypłaty wszystkich zgromadzonych na rachunku środków według ustalonego przez spadkobierców porozumienia. Co ważne, spadkobiercy nie muszą dzielić całego majątku zmarłego, lecz mogą ograniczyć dział wyłącznie do określonej części, np. przedmiotem działu może być wydzielona część środków na rachunku, albo środki zgromadzone tylko na jednym rachunku.

Pamiętajmy o spełnieniu wszystkich wymagań wynikających z przepisów prawa. Pominięcie nawet jednego ze spadkobierców, skutkuje nieważnością takiej umowy, albowiem musi być ona zawarta między wszystkimi spadkobiercami. W takiej sytuacji Bank odmówi wypłacenia środków. Jeżeli zaś jeden z uprawnionych spadkobierców pozostaje nieuchwytny i nie ma z nim kontaktu, należy rozważyć zgłoszenie sprawy do sądu, który również jest właściwy do orzeczenia o dziale spadku. Ono również stanowi podstawę do wypłaty środków według orzeczonego działu bez konieczności podpisania dodatkowej umowy.

• Monika Poncyliusz – funkcję rzecznika klienta pełni od początku powołania tego stanowiska w PKO Banku Polskim, czyli od 1 stycznia 2014 roku. Wcześniej była Naczelnikiem Wydziału Zarządzania Zasobami Teleinformatycznymi, zbudowała HelpDesk merytoryczny dla pracowników Banku, prowadziła szkolenia jako trener wewnętrzny oraz wiele lat pełniła różne funkcje przy bezpośredniej obsłudze Klienta. Swoją przygodę z PKO Bankiem Polskim rozpoczęła jako kasjer. Awansując, poznała całą strukturę i formy działania największej instytucji finansowej w Polsce. Jest absolwentką Wydziału Prawa w Europejskiej Wyższej Szkole Prawa i Administracji oraz Wyższej Szkole Biznesu, działającej przy Polskiej Akademii Nauk.
  
  

Czytaj także:

Rzecznik klienta radzi. Odcinek 7 – uwaga na fałszywe SMS-y!

Rzecznik klienta radzi. Odcinek 6 – zaginięcia dowodu osobistego nie wystarczy zgłosić policji