Czy zbudujemy globalną szkołę?

Obecny rok jest dla edukacji na świecie szczególnie ważny. Mimo że społeczność międzynarodowa zobowiązała się zapewnić powszechną edukację na poziomie podstawowym, około 58 milionów dzieci z najbardziej zmarginalizowanych środowisk nadal nie chodzi do szkoły. Skoro więc zamierzamy rozszerzyć to zobowiązanie, tak by w 2030 roku każde dziecko miało możliwość uczęszczania do szkoły średniej, musimy dołożyć wszelkich starań, by zdobyć na to konieczne fundusze.

Dlatego tak duże znaczenie ma Światowe Forum Edukacyjne, czterodniowe spotkanie, które w najbliższym czasie odbędzie się w Korei Południowej, ojczyźnie sekretarza generalnego ONZ Ban Ki-moona. Szacuje się na ogół, że zapewnienie powszechnego wykształcenia średniego będzie międzynarodowych donatorów kosztowało dodatkowe 22–50 mld dolarów rocznie, nawet jeśli kraje rozwijające się zwiększą swoje zobowiązania. Jeżeli nie uda nam się tych kwot zdobyć, nadzieje i aspiracje milionów dzieci legną w gruzach.

Jak te fundusze zgromadzić, zastanawiali się uczestnicy Forum obradującego 19-22 maja. 7 lipca premier Norwegii Erna Solberg i minister spraw zagranicznych Børge Brende organizują w Oslo szczyt poświęcony podniesieniu rangi edukacji w hierarchii globalnych priorytetów, odwróceniu negatywnych tendencji w finansowaniu oraz określeniu metod bardziej efektywnego wspierania uczniów. Okazją do działań i dyskusji będą też kolejne spotkania: Międzynarodowa Konferencja Finansowania Rozwoju w Addis Abebie, światowy kongres organizacji Education International, spotkanie w ramach społecznej kampanii #UpForSchool podczas Zgromadzenia Ogólnego ONZ oraz 28. Sesja Konferencji Generalnej UNESCO.

Dobrze się stało, że pierwsze z tych wydarzeń ma miejsce w Korei Południowej, a jednym z głównych mówców będzie Ban. Jego historia stanowi dowód na to, jak bardzo wykształcenie może zmienić życie.

W latach 50. XX wieku Korea rozdarta była wojną; szkoła, w której uczył się Ban, funkcjonowała dzięki pomocy UNICEF, a lekcje odbywały się pod drzewem. Na podręcznikach dostarczanych przez UNESCO był napis: „Dzieci powinny pilnie pracować; w ten sposób spłacą swój dług Narodom Zjednoczonym”. Nikt nie mógł przewidzieć, że jeden z tych uczniów spłaci finansowe zobowiązania, stając się sekretarzem generalnym ONZ, a korzystając ze swego stanowiska, zainicjuje Globalną Inicjatywę „Edukacja przede wszystkim”, by dać innym szansę, jaką sam kiedyś otrzymał.

Edukacja ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia wszystkich innych celów zrównoważonego rozwoju; jest warunkiem sukcesów w opiece zdrowotnej, równouprawnieniu kobiet, zatrudnieniu i ogólnie rozumianej jakości życia. Problem polega na tym, że zapewnienie właściwego systemu kształcenia wymaga co najmniej 5 procent PKB i zazwyczaj około 20 procent wydatków publicznych. Niewiele krajów rozwijających się decyduje się na wydatki na taką skalę.

Na razie niezbędna będzie pomoc z zewnątrz. W krajach rozwijających się bardzo wyraźnie widać, gdzie kończą się możliwości uruchamiania własnych środków koniecznych dla zapewnienia wszystkim edukacji na poziomie szkoły średniej. Społeczność międzynarodowa musi pomóc te braki zniwelować, zwracając się do prywatnych fundacji, firm, organizacji charytatywnych oraz funduszy światowych i krajowych.

Edukacji wciąż brakuje wielkiego dobroczyńcy na miarę Billa Gatesa. I choć Globalne Partnerstwo na rzecz Edukacji zgromadziło w ramach uzupełniania środków 2 miliardy dolarów, programy związane z ochroną zdrowia mają więcej sponsorów, co widać choćby po 12 miliardach dolarów Światowego Funduszu na rzecz Walki z Aids, Gruźlicą i Malarią. Całkiem niedawno rolę przywódcy w tej dziedzinie przejęła Norwegia, uznając edukację wszystkich dzieci za priorytet krajowy.

Obecnie na edukację przeznacza się zaledwie 1 procent pomocy humanitarnej w sytuacjach kryzysowych, mimo że miliony dzieci uchodźczych potrzebują pomocy nie przez kilka dni czy tygodni, ale często przez całe lata. Blisko połowa dzieci, które nie chodzą do szkoły, a więc grupa licząca około 28 milionów osób, przebywa teraz w krajach objętych konfliktami; ogromna część z nich zamknięta jest w obozach dla uchodźców albo w miasteczkach namiotowych.

Wśród propozycji omawianych na tegorocznych konferencjach jest ustanowienie funduszu na rzecz edukacji w sytuacjach kryzysowych oraz platformy koordynacji, która umożliwiłaby kierowanie środków do krajów takich jak Syria, gdzie w wyniku konfliktu blisko 3 miliony dzieci nie mają gdzie się uczyć. W Nepalu trzeba jak najszybciej odbudować albo zabezpieczyć przed skutkami trzęsienia ziemi 25 000 pomieszczeń szkolnych.

Działania na rzecz zapewnienia pomocy humanitarnej w sytuacjach kryzysowych to tylko część programu poświęconego globalnej edukacji. Na wzór Międzynarodowego Instrumentu Finansowego na rzecz Szczepień, który na starcie zapewnia mechanizm finansowania ochrony zdrowia, musimy teraz zastanowić się nad innowacyjnymi instrumentami finansowymi takimi jak obligacje społeczne, pozwalającymi nie tylko zwiększyć liczbę zapisujących się, ale też skuteczniej zatrzymać uczniów w szkole i poprawić wyniki nauczania.

Najbogatsze kraje świata wydają dziś około 100 000 dolarów na wykształcenie dziecka do 16. roku życia. Natomiast w Czarnej Afryce przeciętne dziecko z biednej rodziny uczy się niespełna cztery lata; jego edukacja kosztuje rocznie 150 dolarów, z czego tylko 12 dolarów pochodzi z państw najbogatszych.
Naszym długofalowym celem musi być doprowadzenie do takiej sytuacji, w której obywatele najbiedniejszych krajów świata będą mieli nie tylko takie same możliwości edukacyjne, ale również podobne wskaźniki poziomu wykształcenia jak ich koledzy w państwach bogatszych. Dopiero wówczas będziemy mogli powiedzieć, że walka o prawo do wykształcenia została wygrana i że stworzyliśmy świat, w którym wszystkie dzieci mogą realizować swoje nadzieje i ambicje.

Gordon Brown
Project Syndicate

Czytaj także:

Bunt humanistów

Edukacja do sukcesu czy do klęski?