Finansowe kulisy Wojny Secesyjnej w USA 1861 – 1865

Wojna secesyjna – American Civil War - była w praktyce drugą amerykańską rewolucją polityczną, ustrojową, przemysłową i finansową. Naprzeciw siebie do walki stanęła przemysłowa północ, określająca się jako Unia albo Północ, i Skonfederowane Stany Ameryki, zwane Konfederacją albo Południem.

Północ dysponowała siłą 2.800.000 żołnierzy, a Południe 1.060.000. Siedem stanów głębokiego Południa zamieszkiwało 2.700.000 białych obywateli i 2.300.000 czarnych niewolników. (Missisipi, Floryda, Alabama, Gorgia, Luizjana i Teksas). Pozostałych osiem „niewolniczych” stanów Konfederacji zamieszkiwało 5.600.000 białych i 1.600.000 niewolników. Kontrast gospodarczy był bardzo widoczny – secesję ogłosiły stany, których gospodarkę oparto na monokulturze uprawy bawełny (eksportowanej głównie do Anglii) i „hodowlą” czarnych niewolników odsprzedawanych w ramach nadwyżek siły roboczej do innych stanów.

W USA od lat trwała kampania Abolicjonistów na rzecz zniesienia niewolnictwa. Niestety, niektóre stany południowe, zastrzegły wręcz, że wybór Republikanina na prezydenta USA spowoduje secesję. I tak też się stało - 4 marca 1861 roku Abraham Lincoln objął urząd, a 12 kwietnia 1861 roku Południe rozpoczęło ostrzał artyleryjski federalnego Fortu Sumter. Wojna domowa stała się faktem. Naprzeciw 22 milionowej Północy stanęło zbuntowane dziewięcio milionowe Południe. Połową była ludność niewolnicza nie mająca prawa służyć w wojsku.

Niepokoje finansowe

Zajmijmy się finansowymi kulisami Wojny Secesyjnej. Szczególne zaniepokojenie secesją wykazywali bankierzy i armatorzy nowojorscy, oraz kupcy i finansiści z Bostonu, Filadelfii i Baltimore. To z tych miast wysyłano do Nowego Orleanu towary przemysłowe, a stamtąd przypływała bawełna i produkty rolnicze. Inwestycje i wierzytelności banków z Północy była na Południu olbrzymia – zdawano sobie sprawę z możliwości ich utraty lub długoletniego zablokowania. Zaczęła się towarzysząca każdej wojnie korupcja, dezercja i braki w zaopatrzeniu. Sprawnym i bezwzględnym sekretarzem skarbu w rządzie Lincolna został radykalny republikanin Salmon P. Chase. Szybko przestawił produkcję i finanse państwa na tory wojenne. Agitatorzy z Południa przekonywali robotników, że miliony wyzwolonych czarnoskórych rolników zajmą ich miejsca, a miasta północy zostaną zalane tanią siłą roboczą. Dochodziło do zamieszek, a nawet do wielkiego pogromu Murzynów w Nowym Jorku.

W lecie 1863 roku obszar Konfederacji został rozcięty na dwie części. Unioniści okupowali stany zachodnie Konfederacji i ta utraciła dostęp do dostaw żywności i surowców. Zaczęła szaleć inflacja, głód i powszechne niezadowolenie. 7 kwietnia 1865 roku gen. Lee skapitulował wobec dowódcy Unii gen. Granta. Prawie 400 tysięcy żołnierzy obu stron zmarło z powodu epidemii. Było to dwa razy więcej, niż poległo w walce. Około 200 tysięcy zostało rannych. Straty wojenne wyniosły ponad 5 miliardów ówczesnych dolarów, co po uwzględnieniu inflacji należy pomnożyć przez około 40, by uzyskać ich dzisiejszą wartość. Po 20 - 30 latach zaczęto wprowadzać ponowną segregację rasową, która przetrwała w USA aż do polowy lat 60 XX wieku.

Konfederacja w opałach

Przemysł pracujący dla wojsk Północy spowodował szybkie przyśpieszenie rewolucji przemysłowej. Na produkcji i dostawach wojennych wyrosły fortuny większości wielkich plutokratów. Południe – Konfederaci przegrali również, a być może przede wszystkim, z braku zasobów finansowych żywej gotówki. Początek wojny uzmysłowił rządowi Konfederacji, iż nie ma na południu powszechnego systemu podatkowego. By mieć fundusze na finansowanie państwa i prowadzonej wojny musiano wyemitować i sprzedać własnym obywatelom obligacje Konfederacji w formie dwóch wielkich pożyczek w wysokości 15 mln. $.

Wrzesień 1861 rok - nowojorscy biznesmeni kupują na Wall Street obligacje wojenne Unii. Źródło: Shutterstock

Aby dalej prowadzić wojnę rząd Południa sam musiał zwrócić się z prośbą o pieniądze do londyńskiej gałęzi banku Rothschildów. Dysponowała ona największymi zasobami gotówki na świecie. Amerykanie pamiętali jak Rothschild pomógł księciu Wellingtonowi pokonać cesarza Napoleona pod Waterloo i na spekulacjach finansowych po zwycięstwie zarobił niewyobrażalną sumę szacowaną na od 5 do 20 mln. funtów szterlingów.

Rothschildów znano z sympatii dla Południa (gigantyczny import bawełny dla angielskich przędzalni). Tymczasem przedstawiciel Rothschildów w Nowym Jorku – bankier August Belmont był wrogiem Lincolna i popierał Demokratów. Salomon Rothschild, syn Jamesa i wnuk Nathana Rothschilda, ostro krytykował politykę Lincolna i skupował obligacje Konfederatów. Jednak w rzeczywistości, wbrew sympatiom, kierujący się zimą kalkulacją Rothschildowie poparli Unię.

Południe bez pokrycia

Kiedy Konfederacja usiłował sprzedać na rynkach europejskich swoje obligacje spotkała się z bojkotem, mimo że 20. letnie obligacje były oprocentowane w wysokości 7%. Moźna je było wymieniać na bawełnę w Nowym Orleanie po 6 pensów za funt bawełny, a więc w cenie takiej jak przed 1861 r. Ceny wojenne po politycznym nałożeniu embarga na eksport bawełny do Anglii skoczyły do 27 i ¼ pensa za funt. Import spadł z 2,6 mln bel rocznie do 72. tys. bel. Tylko w jednym hrabstwie Lancashire 300 tys. pracowników znalazło się na bruku. Konfederaci przeszarżowali, ograniczyli dostawy (i dopływ gotówki), utracili Nowy Orlean i nie mogli już ich wznowić. Bawełna przypłynęła do Anglii z Egiptu, Indii i Chin. Konfederacja był gospodarczo skończona. Aby pokryć wydatki rząd zmuszony był drukować pieniądze bez pokrycia. W sumie wyemitowano 1 miliard 700 mln $ Konfederacji. W 1865 r. jeden dolar Unii był wymienialny na 50 centów w złocie, a dolar Konfederacji na zaledwie 1 centa. W czwartym roku wojny ceny na południu wzrosły o 4.000%, a w stanach północnych „tylko” o 60%. Rothschildowie okazali się być czujni, a ci bankierzy, którzy zainwestowali w Londynie i Europie w obligacje Konfederacji stracili swoje pieniądze, gdyż Lincoln nie zamierzał spłacać długów Południa. Bankrutami okazali się też wszyscy plantatorzy. Ich obligacje miały wartość makulatury.

System finansowy Unii wyszedł z wojny obronną ręką. W 1860 roku 1600 banków prywatnych miało koncesję na druk papierowych dolarów. W 1862 roku za 100 $ w złocie trzeba było zapłacić 132 $ papierowe, mimo wojennej inflacji. Po klęskach gen. Granta cena poszybowała do 286 $, ale w 1868 r. ustabilizowała się na poziomie 135 papierowych $ za 100 $ w złocie. Dolar federalny Unii zatryumfował na całym terytorium USA bogacąc inwestorów z Północy, którzy odbudowywali zniszczone południowe stany. Rząd federalny spłacił też w 1867 roku jedyną pożyczkę zagraniczną - 7,2 mln dolarów wobec Rosji, kumulując ową kwotę w zapłacie za nabycie Alaski.

Remigiusz Włast-Matuszak

Czytaj także:

PKO Bank Polski upamiętnia rocznicę Konstytucji 3 maja