Tradycje Nocy Świętojańskiej. Były wianki, ogień i woda, teraz czas na Nocny Bieg

Piątek, godzina 23.59. Mimo późnej pory, kilka tysięcy biegaczy wystartuje, by w jak najlepszym czasie przebiec ulicami Gdyni trasę 10 km w Nocnym Biegu Świętojańskim z PKO Bankiem Polskim. Dla nich to najlepszy sposób, by celebrować Noc Świętojańską. Zwyczajów i tradycji związanych z jej obchodami jest jednak znacznie więcej.

W piątkową noc z 22 na 23 czerwca ulicami Gdyni wystartuje Nocny Bieg Świętojański z PKO Bankiem Polskim. Impreza należy do cyklu PKO Grand Prix Gdyni, w skład której wchodzą też Bieg Urodzinowy, Bieg Europejski i Bieg Niepodległości.

Bieg główny na 10 km rozpocznie się tuż przed północą, a ceremonię dekoracji zaplanowano na drugą w nocy. Dwie godziny później zacznie już świtać, bo w związku z przesileniem letnim będziemy mieli jedną z najkrótszych nocy w roku.

Nazwa „Noc Świętojańska” wywodzi się od święta Jana Chrzciciela, które w kościele katolickim przypada na 24 czerwca. Zostało stworzone, ponieważ hierarchowie kościelni postanowili zaadaptować zwyczaje związane ze słowiańskimi obchodami Nocy Kupały poświęconej pogańskiemu bóstwu. Według tradycji Kupała była boginią miłości, płodności i urodzaju oraz patronką „mądrych niewiast”.

Część tradycji ludowych przetrwała do dziś.

Do najpopularniejszych rytuałów Nocy Świętojańskiej należało:

1. Rzucanie wianków na wodę

To zdecydowanie najpopularniejszy zwyczaj. Wróżba była przeznaczona dla panien i kawalerów, czekających na wielką miłość. Wianki składały się z kwiatów i ziół, mających magiczne właściwości. Kobiety mocowały je do deseczki wraz z zapaloną świecą i puszczały nurtem rzeki. Jeśli kawaler zdołał go wyłowić, wróżyło to szczęście. Gdy świeczka zgasła lub wianek zatonął, właścicielka miała nie zaznać miłości przez cały rok.

2. Krzesanie ognia

Przed rytualnym krzesaniem należało zgasić wszystkie paleniska w okolicy. Wokół ognisk gromadziła się młodzież, a panny na wydaniu w białych sukniach i wieńcach z ziół na głowach tworzyły taneczne kręgi, prosząc w pieśniach świętego Jana o szczęśliwą miłość i udane małżeństwo. Udział w uroczystościach zapewniał szczęście, urodzaj i obfite plony. Do ognisk wrzucano zioła: bylicę, dziurawiec, czarny bez, biedrzeniec, łopian, leszczynę i wiele innych roślin, które zostały wcześniej poświęcone w kościele. 

3. Skakanie przez ogniska

Według tradycji skakanie przez ogniska miało oczyszczać oraz chronić przed złymi mocami i chorobami. Czasami skakano parami – chłopcy i dziewczęta. Udany skok ze złączonymi dłońmi był wróżbą szybkiego ślubu i szczęśliwego małżeństwa.

4. Szukanie paproci

Według wierzeń słowiańskich paproć zakwitała tylko w Noc Świętojańską. W związku z tym o północy ludzie ruszali na poszukiwanie jej kwiatu. Kwitnąca paproć miała promieniować blaskiem, wskazującym miejsce w ziemi, w którym zakopany jest skarb. Osoba, która zdołałaby go znaleźć, do końca życia byłaby szczęśliwa i bogata.

5. Obmycie w wodzie

Zanurzenie się w rzece lub jeziorze w Noc Kupały gwarantowało urodę, zdrowie i powodzenie. Po przejęciu święta przez Kościół Katolicki, kąpieli można było zażywać dopiero po 24 czerwca, kiedy wody były „ochrzczone” przez świętego Jana.

W najbliższy weekend podczas Nocnego Biegu Świętojańskiego z PKO Bankiem Polskim w Gdyni z pewnością nie zabraknie nawiązań do tradycji Nocy Świętojańskiej. Będą kobiety z wiankami na głowie, a jedną z najważniejszych ulic, którą pobiegną zawodnicy, będzie – jak na tę wyjątkową noc przystało – rozświetlona w pełni ulica Świętojańska.

Marek Wiśniewski