Historia banków centralnych, cz. 3: Banco de Espana

Centralny Bank Hiszpanii powołano ponad 230 lat temu  na mocy dekretu króla Karola III. Od imienia monarchy pochodziła zarówno pierwsza nazwa banku (Banco Nacional de San Carlos), jak i nazwa pierwszych wydawanych przez niego banknotów (cédulas del Banco de San Carlos).

Początki Banco de Espana

Pierwszym dyrektorem banku mianowano współtwórcę instytucji, Francuza Francois Cabarrusa, finansistę, przedsiębiorcę i polityka, który był aktywnie zaangażowany we wprowadzanie reform w finansach państwowych za rządów Karola III. Brał on również udział w kilku projektach hydraulicznych mających na celu budowę kanałów prowadzących do największych hiszpańskich miast (m.in Madrytu). Zaraz po objęciu tronu przez Karola IV, który był przeciwnikiem wszelkich reform, Cabarrus w 1788 stracił pozycję i został wtrącony na dwa lata do więzienia.

• Podobnie jak Bank Anglii, centralny Bank Hiszpanii był początkowo instytucją prywatną. Licznym udziałowcom (jednym z nich był sam król) wypłacano regularne dywidendy.

Bank na czas kryzysu

Na przełomie XVIII i XIX wieku monarchia Hiszpanii dosłownie tonęła w długach i nie było sposobu na ich spłacenie. W 1829 roku zadecydowano, że udziałowcy Banco Nacional de San Carlos, w zamian za umorzenie długu w wysokości 310 mln reali (efekt ogromnych pożyczek udzielanych skarbowi państwa m.in. na pokrycie kosztów wojen z Francją i Anglią), dostaną warte 40 mln reali udziały w nowo powstałym Banco Espanol de San Fernando. Prawie 20 lat później doszło do jego fuzji z konkurencyjnym Banco de Isabel II. W 1856 r. bank otrzymał współczesną nazwę – Banco de Espana, czyli Bank Hiszpanii. Wtedy zaczęto też otwierać oddziały w dużych miastach – pierwsze powstały w Walencji i Alicante.

• W 1868 r. minister finansów, Laureano Figuerola, ustanowił podstawową jednostkę monetarną: pesetę hiszpańską, która dzieliła się na 100 centimos (centów). Pierwsze monety zaczęto wybijać już rok później.

Wzrost znaczenia Banku

W drugiej połowie XIX w. Hiszpania borykała się z wieloma problemami, głównie wojnami domowymi między konserwatystami a liberałami. W tym samym czasie nie działo się też najlepiej w hiszpańskich koloniach. Wszystkie te problemy zdestabilizowały nie tylko całą sferę polityczną, ale też gospodarkę, a co za tym idzie, bardzo nadszarpnęły państwowe finanse. W zamian za kolejną pożyczkę dla rządu, Banco de Espana otrzymał wyłączność na emisję pieniądza na terenie Hiszpanii. Co więcej, zaczął powoli monopolizować bankowy rynek, ponieważ filie innych banków stopniowo przekształcano w jego oddziały.

Bank stopniowo umacniał swoją pozycję w kraju, powierzono mu też pieczę nad krajową polityką finansową (na mocy ustawy bankowej z 1921 r.), ale wybuch kolejnej wojny domowej (1936-1939) przyniósł ogromne komplikacje. Bank, tak samo jak kraj, podzielił się na dwie frakcje i każda wydawała osobne banknoty. Większość złota z rezerw banku wysłano do Moskwy. Na szczęście cała historia trwała dość krótko i już po II Wojnie Światowej bank odzyskał swoją dawną rangę. Duża w tym zasługa ministra finansów Jose Larraza, który po wojnie rozpoczął przebudowę całego sektora finansowego Hiszpanii.

Bankowa kolekcja sztuki

Równolegle ze wzrostem rangi Banco de Espana rosła bankowa kolekcja obrazów – odziedziczonych po poprzednikach, a w późniejszych latach – kupowanych lub zlecanych przez bank. W kolekcji znajdują się perełki sztuki malarskiej od końca XV w. do dzisiaj. W drugiej połowie XX w. zaczęto ją wzbogacać o dzieła z innych dziedzin – głównie rzeźby i fotografii. Działalność, która początkowo miała na celu przede wszystkim dodanie splendoru i przyozdobienie siedziby instytucji, z czasem przekształciła się w modelowy mecenat nad sztuką hiszpańską.

Pokaźną i jednocześnie najcenniejszą część kolekcji stanowią portrety ważnych osobistości, przede wszystkim te sprzed XIX wieku - m.in. portrety królów, księcia i księżnej Asturii oraz pierwszych dyrektorów Banco de San Carlos. W posiadaniu Banco de Espana jest między innymi bogata kolekcja portretów, które Francisco de Goya namalował na zalecenie banku w latach 1785-1788. Wśród nich portret Hrabiego de Floridablanca (widoczny poniżej).

Serię portretów królewskich uzupełniają piękne portrety Króla Juana Carlosa (abdykował w tym roku) oraz jego żony Zofii autorstwa Carmen Laffon.

W posiadaniu banku znajdują się ponadto dzieła takich artystów, Vicente López Portaña, Antonio Esquivel, Jose Villegas, Carlos Luis de Ribera, Vicente Giner (powyżej obraz Perspectiva con puerto) czy Pablo Picasso. Wybrane dzieła kolekcji można zobaczyć w galerii na stronie internetowej Banco de Espana:

Bank narodowy Hiszpanii

W 1962 r. bank został znacjonalizowany. Od tego momentu oficjalnymi funkcjami Banku Hiszpanii są: doradztwo w sprawach finansowych, ocena ryzyka kredytowego oraz nadzór nad prywatnymi bankami.

Dziś Bankiem Hiszpanii zarządza mianowany przez króla Gubernator, wicegubernator, Rada Zarządzająca i Komisja Wykonawcza. Gubernator reprezentuje Bank na konferencjach czy delegacjach oraz przewodzi organowi zarządzającemu i wykonawczemu najważniejszej instytucji finansowej Hiszpanii.

W 1999 roku Hiszpania, wraz z dziesięcioma innymi krajami Unii Europejskiej, zobowiązała się do zastąpienia dwa lata później narodowych banknotów i monet wspólną walutą EURO. W ten sposób, w 2002 r., Bank Hiszpanii stał się częścią Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESCB). Od 2004 roku posiada 432,17 mln euro udziałów w Europejskim Banku Centralnym oraz 1,37 mln euro własnego kapitału.

Karolina Kostrzewa

Czytaj także:

Historia banków centralnych, cz. 1: Szwedzki Bank Narodowy

Historia banków centralnych, cz. 2: Bank of England