Jak rozpoznać fałszywe banknoty?

Słabej jakości papier, brak zabezpieczeń w postaci znaku wodnego czy paska, czasem nawet źle wykonany druk to sygnał, że mamy do czynienia z fałszywym banknotem. Chociaż w codziennym życiu raczej nie zwracamy na nie szczególnej uwagi i nie sprawdzamy zaraz po tym, jak wydaje je nam ekspedientka w sklepie, warto wiedzieć co robić, aby nie stać się ofiarą fałszerstwa.  

Mimo że polskie banknoty mają jedne z najlepszych zabezpieczeń na świecie, przestępcy nierzadko próbują je łamać i produkują, a następnie wprowadzają do obiegu tzw. fałszywki. Co zrobić, aby nie paść ofiarą oszusta? Po prostu zacząć sprawdzać banknoty, które lądują w naszych portfelach. Najszybszym i najłatwiejszym sposobem na zweryfikowanie autentyczności banknotu jest możliwość sprawdzenia wyczuwalnych w dotyku elementów: godła, portretu władcy czy wszystkich napisów: Prezesa i Głównego Skarbnika NBP, napisu „Narodowy Bank Polski” czy też wyrażonej słownie i cyframi wartości nominalnej.

Weryfikując banknot pod kątem autentyczności, przede wszystkim należy zwrócić uwagę na:

• Papier

Falsyfikaty są często wiotkie lub zbyt sztywne w dotyku i nie wydają charakterystycznego dla prawdziwych banknotów szelestu. Mogą być drukowane na:

- dobrej jakości papierze kserograficznym o zbliżonej gramaturze z gładkim nadrukiem bez wyczuwalnych wypukłości druku stalorytniczego,

- specjalnym papierze udającym wypukłości druku stalorytniczego na całej powierzchni banknotu.

Pamiętaj! Nadruki wykonane techniką stalorytniczą są łatwo wyczuwalne pod paznokciem. Jeżeli masz do czynienia z bardzo zużytym banknotem, poszukaj mniej zużytego miejsca, w którym farba tak łatwo się nie wyciera lub sprawdź inne zabezpieczenia.

• Nitka zabezpieczająca

Imitacja nitki zabezpieczającej w falsyfikatach nadrukowywana jest na rewersie banknotu, jeżeli oglądamy banknot pod światło od przedniej strony banknotu widzimy to zabezpieczenie. W prawdziwych banknotach podczas oglądania pod światło widać nitkę zabezpieczającą z mikrotekstem zawierającym cyfrowe oznaczenie nominału, czytelne również w odbiciu lustrzanym.

Często zdarza się jednak, że nitka zabezpieczająca pochodzi z autentycznego banknotu tej samej lub innej wartości.

Zdarza się, że wadliwa nitka zabezpieczająca nie świadczy o tym, że mamy do czynienia z falsyfikatem. Dlatego zawsze sprawdzaj więcej niż jedno zabezpieczenie!

• Znak wodny

W falsyfikatach mamy do czynienia najczęściej z nadrukowanym znakiem wizerunkowym na papier. Nadruk jest w tym samym kolorze, co tło lub minimalnie ciemniejszym.

Znak wodny może być również fałszowany poprzez wygniecenie suchej pieczęci wizerunku. W obu przypadkach wizerunek udający znak wodny jest widoczny bez konieczności patrzenia pod światło. Krawędzie są ostrzejsze i brak jest odcienia charakterystycznego dla autentycznego zabezpieczenia.

• Recto-verso

Zabezpieczenie umieszczone jest na przedniej stronie banknotu w prawym górnym rogu pod oznaczeniem nominału, widoczne pod światło powinno być prawidłowo spasowane, tzn. korony w owalach uzupełniają się i tworzą pełny obraz.

W falsyfikatach mamy do czynienia ze stałym nadrukiem korony bez konieczności patrzenia pod światło.

Jest to jedno z niewielu zabezpieczeń, które podlega fałszowaniu.

• Efekt kątowy

Aby sprawdzić, czy banknot jest prawdziwy, należy też obejrzeć go pod różnymi kątami. Efekt kątowy to zabezpieczenie umieszczone na przedniej stronie banknotu w prawym dolnym rogu (w nominale 100 zł dodatkowo po lewej stronie wizerunku). Elementy druku z efektem kątowym w nominale 10 zł i 20 zł powinny pokazywać po przechyleniu banknotu oznaczenie nominału z jasnego na ciemne, a od nominału 50 zł zmiennie nominał lub koronę w owalu.

W falsyfikatach zabezpieczenie to rzadko jest fałszowane. Zazwyczaj brak jest w ogóle tego zabezpieczenia i cały czas widoczny jest jednolity pasek lub nominał lub niezamienialna rozeta.

W ubiegłym roku NBP wprowadził do powszechnego obiegu nowe wizerunki banknotów 10, 20, 50 i 100 złotych ze zmodernizowanymi zabezpieczeniami. Dodatkowo uruchomił też specjalną aplikację NBP Safe na smartfony poświęconą polskim pieniądzom.

Co robić, gdy mamy do czynienia z falsyfikatem?

Oddziały PKO Banku Polskiego wyposażone są w urządzenia weryfikujące autentyczność banknotów, a kasjerzy mają ukończone specjalistyczne kursy dotyczące ich zabezpieczeń. Każdorazowo sprawdzają pieniądze wpłacane i wypłacane przez klientów.  Zdarzają się sytuacje, iż zachodzi podejrzenie, że klient obraca fałszywymi pieniędzmi. Wtedy kasjer zobowiązany jest do natychmiastowego wezwania policji.
W pozostałych przypadkach pracownik przygotowuje protokół i zatrzymuje podejrzany banknot. Wszystkie nieprawdziwe są przekazywane policji, która następnie oddaje je do ekspertyzy do Narodowego Banku Polskiego.

Dlatego, jeśli podejrzewamy, że banknot w naszym portfelu może być falsyfikatem, najlepiej sprawdzić jego autentyczność w banku lub zgłosić na policję. Świadome wprowadzenie do obiegu fałszywego znaku pieniężnego podlega karze zgodnie z Kodeksem Karnym.

• Art. 310 Kodeksu Karnego mówi:

  § 1. Kto podrabia albo przerabia polski albo obcy pieniądz, inny środek płatniczy albo dokument uprawniający do otrzymania sumy pieniężnej albo zawierający obowiązek wypłaty kapitału, odsetek, udziału w zyskach albo stwierdzenie uczestnictwa w spółce lub z pieniędzy, innego środka płatniczego albo z takiego dokumentu usuwa oznakę umorzenia, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5 albo karze 25 lat pozbawienia wolności.
  § 2. Kto pieniądz, inny środek płatniczy lub dokument określony w § 1 puszcza w obieg albo go w takim celu przyjmuje, przechowuje, przewozi, przenosi, przesyła albo pomaga do jego zbycia lub ukrycia, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
  § 3. W wypadku mniejszej wagi sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.
  § 4. Kto czyni przygotowania do popełnienia przestępstwa określonego w § 1 lub 2, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
  
  

Joanna Fatek
Specjalista PKO Banku Polskiego

Czytaj także:

Nowy wizerunek banknotów