By spadek przestał być problemem…

Bogaty wujek z Ameryki i miliony dolarów pozostawione przez niego w spadku to marzenie każdego, kto od czasu do czasu puszcza wodze fantazji. Któż nie chciałby się w taki sposób wzbogacić? Dla obdarowanych na mocy testamentu lub ustawowych spadkobierców scheda bywa bowiem większym problemem niż korzyścią.

Dwie strony medalu

Czas, w którym pojawia się kwestia dziedziczenia po bliskich, wiąże się zazwyczaj z przeżywaniem żałoby po ich śmierci. W tej sytuacji nierzadko spadkobiercy – np. współmałżonek, dzieci czy krewni – nie potrafią skupić się na dokładnym przeanalizowaniu sytuacji majątkowej zmarłego i załatwieniu odpowiednich formalności. Jeśli chcą jednak uniknąć nieprzyjemności wynikających z niedostatecznej wiedzy na temat stanu finansów spadkodawcy, nie powinni w nieskończoność zwlekać z oglądem sytuacji. A wiedza na temat spraw związanych z dziedziczeniem może uchronić przed bardzo poważnymi tarapatami finansowymi. Nie wszyscy bowiem mają świadomość, że wraz z dobrami materialnymi – nieruchomościami, oszczędnościami czy kosztownościami – w spadku otrzymujemy niespłacone zobowiązania finansowe, czyli kredyty i długi.

• Jeśli spadkobiercą jest współmałżonek i/lub dzieci, a pożyczki zaciągano wspólnie (na zakup nieruchomości, na dowolny cel konsumpcyjny, na zakup auta), obowiązek spłaty pozostaje po stronie żyjącego współkredytobiorcy i najbliższych spadkobierców (dzieci), bez względu na to, czy spadek zostanie przyjęty czy też nie. A co z kredytem zaciągniętym przez współmałżonka indywidualnie? Jeśli taki produkt bankowy nie był objęty ubezpieczeniem na życie lub poręczeniem żyranta, staje się częścią masy spadkowej i podlega dziedziczeniu. Ci, którzy przyjmą spadek, będą zobowiązani do spłaty długu.

Solidny bilans

Podstawą do podjęcia decyzji o tym, co dalej zrobić ze spadkiem, jest dokładne zestawienie wartości zapisanego majątku z kwotą zadłużenia, która jest do niego przypisana. Istnieje szansa, że odziedziczone mieszkanie przy sprzedaży osiągnie znacznie wyższą cenę niż pozostałe do spłaty obciążenie kredytowe. Z drugiej strony może się zdarzyć, że nieruchomość straciła tak dużo na wartości, że nawet po jej sprzedaży środki nie będą w stanie pokryć zobowiązania wobec banku. Podobnie w przypadku oszczędności bankowych - tych w zgromadzonych w gotówce, kosztownościach lub innych dobrach materialnych, na przykład antykach. Czasami szacunkowa ocena ich wartości może się okazać błędna i zamiast poważnej sumy pieniędzy, można otrzymać wezwania do zapłaty od wierzycieli.

• I choć na decyzję o przyjęciu spadku ustawodawca przewidział określony czas, kiedy piętrzą się wątpliwości co do faktycznej wartości majątku i zobowiązań ewentualnego spadkobiercy, te 6 miesięcy może się okazać niewystarczająco długim terminem na wnikliwe sprawdzenie dziedziczonej schedy.

Kilka możliwości

W świetle polskiego prawa spadek można potraktować na trzy sposoby. Pierwszym z nich, często „wybieranym” przez niedopatrzenie i brak wiedzy na temat innych możliwości, jest tzw. przyjęcie proste, które polega na wzięciu przez spadkobiercę wszystkiego bez ograniczenia, czyli tak majątku, jak i długów. Jeśli spadkobiercy brakuje informacji o ewentualnych długach wobec banków czy osób prywatnych, znajdzie się w poważnych tarapatach, kiedy okaże się, że wysokość zobowiązań wobec wierzycieli znacznie przewyższa wartość zapisanych dóbr. Roszczenia cedentów¹ nieszczęsny spadkobierca będzie musiał pokryć z własnych środków. Oczywiście przyjęcie proste jest dobrym rozwiązaniem, kiedy sytuacja majątkowa spadkodawcy nie pozostawia wątpliwości (została wnikliwie sprawdzona przez prawników lub jest dobrze znana spadkobiercy w efekcie innych działań) i wiadomo, że obdarowanego nie czekają przykre niespodzianki.

Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza to rozwiązanie, z którego powinni skorzystać ci, którzy obawiają się konsekwencji związanych z koniecznością spłacania wierzytelności mogących przewyższyć wartość darowanego majątku. Wybór tej opcji dziedziczenia ogranicza odpowiedzialność spadkobiercy za długi spadkodawcy tylko do wysokości wartości spadku. W związku z tym dziedziczący nie będzie musiał zaspokajać roszczeń wierzycieli, które przekraczają wartość dziedziczonego majątku. Opcja ta wydaje się być najrozsądniejszą w obliczu braku dostatecznej wiedzy na temat stosunku długów spadkodawcy do zgromadzonych przezeń dóbr.

Trzecia opcja to odrzucenie spadku. Dziedziczący zarówno rezygnuje z zapisanych mu dóbr, jak i odcina się od długów. W tej sytuacji prawo do spadku przechodzi na kolejne uprawnione doń osoby, czyli tzw. zstępnych.

Aby skorzystać z możliwości ograniczonej odpowiedzialności za spadek lub opcji rezygnacji z niechcianego dziedzictwa, konieczne jest złożenie stosownego oświadczeniaw wyznaczonym terminie (6 miesięcy od uzyskania prawa do spadku). Można tego dokonać na kilka sposobów: przed sądem w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku; u notariusza; wyrażając wolę pisemnie z podpisem poświadczonym notarialnie; w trakcie sporządzania protokołu poprzez wydanie dyspozycji ustnej, która zostanie w nim uwzględniona.

• Jeśli stosowne oświadczenia nie zostaną wydane w ustawowym terminie, przyjęcia spadku odbywa się na zasadach prostych, czyli z pełną odpowiedzialnością spadkobiercy również za długi spadkodawcy.

Idzie nowe

Dla wszystkich tych, którzy nie znają się na zawiłościach prawa spadkowego i mogą stać się ofiarą tej niewiedzy lub zwykłego niedopatrzenia, szykuje się korzystna zmiana ustawowa. W jej świetle majątek po bliskich nie zostanie już obciążony długami spadkodawcy, których obdarowani nie będą mieli z czego spłacić, nawet jeśli stosowne oświadczenie zwalniające z tego obowiązku nie zostanie złożone. Projekt zmian w prawie przewiduje, że z zasady spadkobierca odziedziczone ewentualne długi będzie spłacał tylko do wysokości aktywów spadkowych.

Jak się okazuje darowane nie zawsze cieszy, a bywa, że spokojne dotąd życie potrafi zamienić w koszmar. Dlatego czasami warto nasuwającą się w chwilę po informacji cudowną wizję wzbogacenia się zamienić na trzeźwą analizę sytuacji. Jak powszechnie wiadomo, nieznajomość prawa nie zwalnia od jego przestrzegania, dlatego sprawdzajmy i rozwiewajmy wszelkie wątpliwości. Nie bójmy się zadawania pytań i podejmowania najtrudniejszych decyzji, do których należy rezygnacja ze spadku budzącego wątpliwości. A o wielomilionowej schedzie po wuju czasami lepiej tylko pomarzyć…

Aleksandra Chacińska