Nieprawdopodobne, czy jednak możliwe do przewidzenia?

Rzadko myślimy o roli statystyki w codziennym życiu, a jeśli już zaczynamy robić z niej praktyczny użytek, najczęściej popełniamy błędy. Należy do nich zapewne przeświadczenie, że zbiegi okoliczności i trudne do wytłumaczenia zdarzenia mają miejsce niezwykle rzadko, raz na milion albo jeszcze rzadziej.

Niektórzy naukowcy i statystycy, a wśród nich David J. Hand, emerytowany profesor matematyki i autor wydanej w lutym 2014 roku książki "Zasada nieprawdopodobieństwa"¹, twierdzą, że niektóre zdarzenia tylko pozornie mają miejsce relatywnie rzadko. Zresztą, brytyjski matematyk Augustus De Morgan, doszedł do podobnego wniosku już w 1866 roku, pisząc, że „cokolwiek mogłoby się zdarzyć, zdarzy się, jeśli wykonamy odpowiednią ilość prób"².

Wystarczy poznać podstawy statystyki, a zwłaszcza tzw. prawo wielkich liczb, a żadne zdarzenie nas nie zaskoczy. Nawet pamiętne losowanie numerów lotto w Bułgarii³, gdzie w 2009 roku, dwa razy z rzędu, 6 i 10 września, wylosowano te same numery (4, 15, 23, 24, 35 i 42), co pozornie wydaje się absolutnie niemożliwe. Jak łatwo było przewidzieć, losowania te do dziś są tłumaczone przeróżnymi teoriami spiskowymi, bo ktoś, kto nie zna statystyki, nigdy nie uwierzy, że takie zbiegi okoliczności czasami się zdarzają tylko dlatego, że mogą, że istnieje taka teoretyczna szansa. Co ciekawe, za pierwszym razem nikt nie wygrał, a za drugim padło aż 18 szóstek, co mogłoby sugerować, że niektórzy gracze typują jednak numery z poprzednich losowań.

Dave J. Hand przytacza dziesiątki przykładów na poparcie swojej śmiałej tezy. Chociażby sprawę Roya Sullivana, który został trafiony piorunem aż 7 razy. Z pozoru wydawać by się to mogło zupełnie nieprawdopodobne. Jednak okazuje się, że gdy weźmie się pod uwagę czynniki zwiększające prawdopodobieństwo danego zdarzenia, wtedy jego niezwykłość blednie w mgnieniu oka: Roy Sullivan był rolnikiem i często pracował w polu. Właśnie ta dodatkowa informacja zupełnie zmienia postać rzeczy, czyniąc zdarzenie bardziej prawdopodobnym.

Jakie znaczenie może mieć wspomniana zasada nieprawdopodobieństwa dla nas, w naszym codziennym życiu? Otóż zaskakująco duże. Po prostu świadomość tego, że pewne zdarzenia mogą się zdarzyć tylko dlatego, że istnieje takie prawdopodobieństwo, powinna być sygnałem ostrzegawczym przy podejmowaniu kluczowych decyzji. Gdy stawka jest wysoka, a wynik końcowy niepewny. Czyli w takich sytuacjach, jak podpisanie umowy kredytowej na dużą kwotę czy zainwestowanie sporej sumy w uruchomienie własnego biznesu. To umowy i decyzje, które generują zobowiązania najczęściej na wiele lat, a przeciętny kredytobiorca czy przedsiębiorca w ogóle nie uwzględnia czynników, które mogłyby negatywnie wpłynąć na jego zdolność kredytową czy pierwotny biznesplan. To prawda, że samemu trudno przewidzieć pewne mało prawdopodobne zdarzenia, takie jak utrata pracy czy niewypłacalność głównego kontrahenta. Ale nie trzeba być jasnowidzem, by w swoich planach uwzględnić taką ewentualność i tak zabezpieczyć swoje interesy, by w efekcie nie zbankrutować przez jeden mały, ale możliwy do uwzględnia, błąd.

• Przed podjęciem kolejnej ważnej decyzji zadaj sobie pytanie: czy masz plan awaryjny na wypadek zdarzenia, którego nie jesteś w stanie przewidzieć, a które potencjalnie może jednak się zdarzyć?

Wojciech Głąbiński

• Wojciech Głąbiński

  Niezależny autor specjalizujący się w edukacji finansowej. Ponadto pisze o najnowszych odkryciach naukowych z takich dziedzin jak ekonomia behawioralna, neuroekonomia czy psychologia pieniądza. Autor poradnika finansowego "Ekonomia Przetrwania" (Złote Myśli, 2010), obecnie prowadzi dwa blogi: www.edukacjafinansowadlarodzicow.pl oraz www.ekonomiaprzetrwania.pl.

1. The Improbability Principle: Why Coincidences, Miracles, and Rare Events Happen Every Day, David J. Hand, Scientific American/Farrar Straus Giroux, 2014.

2. washingtonpost.com

3. dailymail.co.uk

Czytaj także:

O strategiach planowania

Czy jedna decyzja może zmienić Twoje życie?

Czy jesteś gotów zaakceptować porażkę?