O znaczeniu wiedzy ogólnej

Wiedza ogólna o świecie nierozerwalnie związana jest z obowiązującym w danym okresie kanonem kulturowym. A ten ulega przeobrażeniom szybko i niezauważalnie, przy czym zmiany są zazwyczaj głębokie i drastyczne.

Nie jest więc prawdą stwierdzenie, że różnice w poziomie wiedzy ogólnej to wyłącznie efekt konfliktu pokoleniowego. Geneza tego zjawiska jest bowiem bardziej skomplikowana. To nie tylko wyznawane w naszym najbliższym środowisku wartości i poglądy decydują o tym, które fakty asymilujemy, a które automatycznie odrzucamy. Prawdopodobnie rola takich czynników jak moda, trendy czy wiralność treści mają dziś znacznie większe znaczenie niż kiedykolwiek wcześniej.

Należałoby więc w tym miejscu zadać sobie pytanie, co było obowiązującym kanonem pięćdziesiąt czy sto lat temu. Innymi słowy, co wypadało wiedzieć, by w danym kręgu towarzyskim czy zawodowym zachować twarz i nie zaliczyć kompromitującej wpadki. Niech za przykład posłuży mój nauczyciel chemii z czasów licealnych. Postawny mężczyzna w zaawansowanym wieku, gdzieś koło osiemdziesiątki, uczył nas tylko jeden semestr, w zastępstwie za nieobecnego dłużej poprzedniego wykładowcę. Jednak jego zachowanie i maniery świadczyły o tym, że był on reprezentantem innej epoki. I faktycznie. Wkrótce okazało się, że był on emerytowanym nauczycielem ze starej szkoły lwowskiej, a poziom jego wiedzy o świecie czy o relacjach międzyludzkich, był doprawdy imponujący. W parę chwil stał się dla nas autorytetem, mimo że nauczał arcynudnego dla wielu z nas przedmiotu.

• Na jego przykładzie mogę dziś wskazać jedną z głównych różnic w kanonie kulturowym, jaka nastąpiła w okresie kilkudziesięciu ostatnich lat.

Nauczyciele starszej daty mieli zazwyczaj w jednym palcu łacinę, francuski, często także grekę, a przy tym mieli solidne podstawy z nauk przyrodniczych, humanistycznych i ścisłych. Zapytani, czy to o fakty historyczne, czy to o mity, matematykę czy geografię, zawsze znali poprawną odpowiedź, bez zaglądania do pomocy naukowych.

Dziś tak rozległych horyzontów nie ma nie tylko żaden nauczyciel, ale też żadna dorosła osoba. I nie jest to zarzut, ale stwierdzenie faktu. Po prostu dziś w cenie są inne umiejętności, a wiedza encyklopedyczna przydaje się jedynie w teleturniejach. Dziś w cenie jest specjalizacja oraz umiejętność odnalezienia i przetworzenia danej informacji. Bo w epoce Wikipedii i nieograniczonych zasobów internetowych to, czego kiedyś musielibyśmy nauczyć się i zapamiętać, dziś odnajdziemy w parę sekund. Oczywiście, pod warunkiem że wiemy, jak szukać i czego szukać oraz jak selekcjonować zdobyte informacje i jak robić z nich właściwy użytek. Tym samym coraz mniej informacji gromadzimy bezpośrednio w naszej pamięci długoterminowej, licząc, że jeśli zajdzie potrzeba, to odpowiednią informację i tak odnajdziemy. To dlatego przechodnie pytani w youtubowym kanale "Matura to bzdura" prezentują tak niski poziom wiedzy, jak ta dziewczyna, zdaniem której Ziemię okrąża siedem księżyców.

Można by pisać długie elaboraty na temat przydatności poszczególnych okruchów wiedzy w naszym życiu, a i tak zdania byłyby podzielone. Jednak z jednym zastrzeżeniem, by uniknąć "prawdopośrodkowizmu". Pewnych faktów można nie wiedzieć, i nie jest to zazwyczaj powód do wstydu czy do ujmowania komuś inteligencji. Ale problem, i to duży, zaczyna się wtedy, gdy osoba publiczna, zazwyczaj nieświadoma swojej niewiedzy i niekompetencji, zaczyna pouczać innych, udzielać wywiadów czy pisać artykuły, szerząc w ten sposób swoje mijające się z prawdą poglądy i tworząc pseudonaukowe teorie na bazie wybiórczych, a często fałszywych, informacji.

Wojciech Głąbiński

• Wojciech Głąbiński

  Niezależny autor specjalizujący się w edukacji finansowej. Ponadto pisze o najnowszych odkryciach naukowych z takich dziedzin jak ekonomia behawioralna, neuroekonomia czy psychologia pieniądza. Autor poradnika finansowego "Ekonomia Przetrwania" (Złote Myśli, 2010), obecnie prowadzi dwa blogi: www.edukacjafinansowadlarodzicow.pl oraz www.ekonomiaprzetrwania.pl.

Czytaj także:

Jak weryfikować doniesienia naukowe w internecie?

Czy jedna decyzja może zmienić Twoje życie?