Józef Brandt – nie tylko obrazy! Niecodzienny projekt w Muzeum Narodowym w Warszawie

Wystawa w Muzeum Narodowym w Warszawie prac Józefa Brandta. Obejmuje ok. 300 obiektów oraz elementów wyposażenia pracowni – obrazów olejnych, akwarel i rysunków pochodzących z instytucji polskich i zagranicznych oraz z kolekcji prywatnych. Ekspozycji towarzyszy bogaty program wydarzeń promujących wystawę – wykłady, wieczorne spotkania czy rodzinne niedziele. 

Ekspozycja jest prawdziwą podrożą w głąb czasów, w których tworzył Józef Brandt. Podróżą niezapomnianą dla wszystkich, również dla najmłodszych zwiedzających.

Pracownia

Dzięki zachowanym fotografiom i opisom możliwe było odtworzenie słynnej monachijskiej pracowni artysty, w której – obok akwarel, rysunków i zdjęć – zaprezentowano zabytkowe przedmioty z kolekcji malarza. Była to nie tylko przestrzeń do pracy, ale również reprezentacyjny salon, w którym artysta podejmował gości. Pracownię nazywano także „muzeum” pamiątek historycznych, a nawet autonomicznym dziełem sztuki. W tym atelier Brandt pracował do wybuchu I wojny światowej. Prezentacja twórczej przestrzeni w ramach wystawy w Muzeum Narodowym w Warszawie pozwala odwiedzającym łatwiej zrozumieć, jak wyglądała praca artysty i jego codzienność.

Wykłady czwartkowe

W każdy czwartek organizowane są 75-minutowe wykłady o zróżnicowanej tematyce. W sali kina MUZ znajdującego się na terenie Muzeum Narodowego można posłuchać nie tylko o Józefie Brandcie. Jego twórczość jest tu punktem wyjścia do pogłębionych rozważań i analiz. Na 19 lipca zaplanowano wykład dotyczący tematu Kozaków w muzyce XIX w. Wielu twórców muzyki klasycznej i artystów malarzy (wśród nich Brandt) uległo fascynacji kozaczyzną, jej tradycjami muzycznymi i etosem dzikiej, zawziętej waleczności. 2 sierpnia Karolina Zalewska opowie o manipulowaniu historią. Artyści, przedstawiając wydarzenia historyczne, rzadko zachowywali obiektywizm i kronikarską wierność faktom. W swoich pracach zawierali oceny postaw i aluzje do konsekwencji decyzji podejmowanych przez bohaterów z przeszłości. Swoboda twórcza dawała im prawo do własnej interpretacji historii. Ostatni, zaplanowany na 20 września wykład, będzie nosił tytuł „Jak ubrać husarza?”. Wykreowana przez Brandta wizja wojen prowadzonych przez XVII-wiecznych niepokonanych husarzy i wolnych Kozaków do dziś budzi niekłamany podziw swą sugestywnością, ekspresją oraz wiernością detali. Podczas wykładu przybliżone zostaną metody, jakimi się posługiwał, by ubrać swoich bohaterów w kostiumy i stworzyć dla nich odpowiednią oprawę scenograficzną.

Wieczory w muzeum

Wieczorne wakacyjne spacery po wystawie koncentrować się będą wokół różnych zagadnień poruszanych przez artystę. Już 13 lipca coś dla mniej zafascynowanych sztuką historyczną. Równolegle do motywów batalistycznych Brandt malował bowiem sceny z życia współczesnych wsi i prowincjonalnych miasteczek. Często nawiązywał do ikonograficznego motywu drogi, ukazując wyjazdy i powroty z jarmarków, myśliwych wyruszających na polowanie, samotnych jeźdźców przemierzających stepowe równiny. O tych scenach rodzajowych opowiedzą gospodarze wieczornego spaceru. Nie zabraknie analiz i rozmów o tym, co najważniejsze w sztuce Brandta. 17 sierpnia zaplanowano wykład o „Lisowczykach – jeźdźcach apokalipsy”, na 24 sierpnia spacer pod hasłem „Od pomysłu do dzieła”, czyli o technicznych aspektach obrazów. Rysunki ołówkiem, szkice olejne, fotografie, kostiumy i rekwizyty z własnej kolekcji pozwalały Józefowi Brandtowi tworzyć obrazy, które spotykały się z uznaniem krytyki i zainteresowaniem kolekcjonerów. Popularność sprawiła, że u schyłku życia malarz zmienił sposób pracy. Czasochłonną ścieżkę przygotowań do stworzenia dzieła zastąpił drogą na skróty, powtarzając w różnych redakcjach swoje najlepsze kompozycje. Na 7 września planowany jest wykład „Nie tylko w galopie”: o koniach - symbolu polskiej historii i codziennego życia. O zwierzętach, które wypełniają mistrzowskie kompozycje Józefa Brandta.

Rodzinnie

Muzeum Narodowe w Warszawie jest miejscem przyjaznym dzieciom. I choć sama wystawa może być zbyt poważna dla najmłodszych, nie brakuje na niej elementów, które spodobają się maluchom w każdym wieku. To m.in. bezpłatne druki ułatwiające interaktywne poznawanie ekspozycji. 

– 5-latek i twórczość Józefa Brandta? Też sądziłam, że to nie może wypalić, a jednak! Sarmacka Rzeczpospolita zainteresowała mojego syna do tego stopnia, że musiałam sięgnąć pamięcią do lekcji historii i sztuki z czasów szkolnych. Pytań z serii: a dlaczego takie ubrania? A czym się różni wojna od bitwy? – nie było końca. Wielki plus za bezpłatne druki edukacyjne! Kilka razy mnie uratowały. Cieszę się, że Muzeum Narodowe w Warszawie jest miejscem, gdzie mile widziani są także najmłodsi, którzy nie zawsze potrafią zachować ciszę, ale okrzyki ich fascynacji wzbudzają wśród innych zwiedzających raczej uśmiech niż dezaprobatę – mówi Natalia, mama 5-letniego Adasia.

We wrześniu zaplanowano cykl „Rodzinne niedziele”, podczas którego odbędą się warsztaty dla rodzin z dziećmi od 5 do 12 lat. 9 września zwiedzić będzie można pracownię Józefa Brandta. Oprócz sztalug i przyborów malarskich w atelier mistrza znajdował się turecki namiot, broń, uprząż, instrumenty muzyczne i książki historyczne. Stały tam też szafy z ubraniami, butami i nakryciami głowy z różnych krajów. Do czego to wszystko było malarzowi potrzebne? – o tym opowiedzą kuratorzy wystawy. Tydzień później mowa będzie o zwierzętach malowanych przez Brandta. Oprócz koni na obrazach odnaleźć można wielbłądy, sokoły i… kozy. Na ostatnim z warsztatów, 23 września, dowiemy się również, kim są współcześni, a kim byli ówcześni „Kozacy”!

Szkoła w muzeum

Muzeum Narodowe w Warszawie zaplanowało również lekcje muzealne. Pierwsza, w pracowni malarza, skierowana jest do przedszkolaków i uczniów klas 1–3 szkoły podstawowej. Dzieciaki poznają pracownię malarza oraz dowiedzą się jakie miał sekrety! Starsi uczniowie będą mieli okazję porozmawiać o fascynacji polską historią nowożytną w literaturze i sztuce XIX w. oraz jej wizji w twórczości artysty. Dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych przygotowano lekcje na temat Rzeczpospolitej szlacheckiej w literaturze i sztuce XIX w. Fascynację tym okresem w historii Polski Brandt dzielił z wieloma pisarzami, poetami i malarzami, między innymi z Juliuszem Kossakiem czy Henrykiem Sienkiewiczem. Również dla nauczycieli przygotowano warsztaty na temat kresów w malarstwie i literaturze polskiej XIX w.

Wystawa dla każdego

Wybrane spotkania są tłumaczone na język migowy. Dla osób niedowidzących przygotowano warsztaty z wykorzystaniem audiodeskrypcji i ćwiczeń dotykowych. Dla nich również zaplanowano wykład „Muzyka stepu – co można usłyszeć, stojąc przed obrazami Józefa Brandta”. Dodatkowo każdy odwiedzający muzeum może skorzystać z przygotowanych audioprzewodników dostępnych w językach polskim i angielskim.  

Wystawa twórczości Józefa Brandta odbywa się w ramach projektu „3 × Niepodległa w Muzeum Narodowym w Warszawie” pod Patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy w Stulecie Odzyskania Niepodległości 1918–2018. Cykl realizowany jest w ramach Programu Wieloletniego „Niepodległa” na lata 2017–2021. Ekspozycję, której mecenasem jest PKO Bank Polski, można oglądać do końca września.

Wszystkie informacje oraz szczegółowy plan wykładów dostępne są na stronie internetowej Muzeum Narodowego w Warszawie

Oktawia Staciewińska

Czytaj także:

Malarz, który inspirował Sienkiewicza – wystawa „Józef Brandt 1841–1915”

Józef Brandt – ikona sztuki narodowej w Muzeum Narodowym

Poznaj ikony wielkiej sztuki narodowej