Od narodzin do „Zakazanych piosenek” – 100 lat polskiej kinematografii, cz. 1

Od niemych początków, przez przed- i powojenną propagandę polityczną, moralne dylematy, nurt bandycki i popkulturę, aż do… 43. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. Prezentujemy cykl artykułów poświęconych historii kina w Polsce.

Nieme początki

Moment odzyskania przez Polskę niepodległości był niezwykle ważny dla kina. W 1918 r. rozpoczęła się próba scalenia trzech odmiennych spojrzeń na film, realizowanych pod zaborami. Rozwój przemysłu kinematograficznego wyraźnie nabrał wówczas rozpędu. Na początku dominowała produkcja filmów propagandowych. Powstawały głównie obrazy o charakterze silnie patriotycznym, z melodramatyczną fabułą. Był to czas kina niemego. Największe sukcesy komercyjne odnosiły takie produkcje jak „Cud nad Wisłą”, „Trędowata”, „Mogiła nieznanego żołnierza”.

Coraz głośniej

W latach 30. XX wieku zagościło w Polsce kino dźwiękowe. Pierwszym takim obrazem, z nagranymi dialogami, była „Moralność Pani Dulskiej”. Niestety jej udźwiękowienie utrwalone na płytach gramofonowych nie zachowało się. Druga dekada polskiej niepodległości w kinematografii zdominowana została przez ekranizacje literatury. Tu również polski dorobek zanotował pierwszy międzynarodowy sukces, jakim była nagroda na festiwalu w Moskwie dla filmu historycznego „Młody Las” Józefa Lejtesa, twórcy słynnych także z tego czasu „Dziewcząt z Nowolipek”.

Z kolorytem

Schyłek dwudziestolecia międzywojennego to początki filmu barwnego. Autorem pierwszych kolorowych obrazów „Piękna Księstwa Łowickiego” i „Wesele księżackie w Złakowie Borowym” był inżynier Tadeusz Jankowski. Oba filmy były wielokrotnie nagradzane, m.in. na festiwalach w Paryżu i Budapeszcie.

Wojenna przerwa

Moment wybuchu II wojny światowej to dramatyczna chwila dla polskiej kinematografii. Przemysł filmowy uległ likwidacji. Jego twórcy byli prześladowani, a należąca do nich infrastruktura i sprzęt zostały zrabowane przez niemieckich i sowieckich okupantów. Samodzielna polska działalność kulturalna została zakazana. Kina poddano administracji niemieckiej. W repertuarze królowały propagandowe kroniki wojenne „Deutsche Wochenschau” oraz kilkadziesiąt przedwojennych bądź ukończonych w trakcie okupacji filmów polskich. Polacy, którzy wyemigrowali z kraju i współpracowali z rządem RP na uchodźstwie, filmowali działania zachodnich wojsk alianckich oraz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.

Odbudowa

Wojna i okupacja doprowadziły do całkowitego zniszczenia polskiej kinematografii. Jednak jej odbudowa ruszyła błyskawicznie w czasach PRL. Władza liczyła na wykorzystanie filmu do własnych celów propagandowych. Już jesienią 1945 r. na mocy dekretu rządowego utworzono państwowe przedsiębiorstwo „Film Polski”, podlegające bezpośrednio Ministerstwu Kultury i Sztuki. Miało ono wyłączność na produkcję filmów w kraju oraz dystrybucję filmów zagranicznych. Powojenny film polski to przede wszystkim Polska Kronika Filmowa oraz propagandowe filmy dokumentalne. Dominowały rozrachunki z okresem okupacji hitlerowskiej z czasów wojny. Pierwszy powojenny film fabularny stworzył w 1947 r. Leonard Buczkowski i były to „Zakazane piosenki”.

PKO Bank Polski po raz kolejny jest sponsorem głównym 43. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni! Podczas wydarzenia odbędą się pokazy specjalne filmów „Człowiek z marmuru”, „Poszukiwany, poszukiwana” oraz „Panny z Wilka”. Ich cyfryzację wspierał PKO Bank Polski.

Oktawia Staciewińska

Czytaj także:

Surowy profesor, zodiakalna Waga i kluczowe decyzje

Ludowe, czyli jakie? - zespół Tulia obala stereotypy!

Operowy savoir vivre. Rozpocznij nowy sezon w Operze Krakowskiej