Dziedziczenie - o czym warto pamiętać?

Gdy odchodzi osoba nam bliska, trzeba zmierzyć się z tematem dziedziczenia. W tych trudnych chwilach należy pamiętać o formalnościach związanych z uporządkowaniem spraw spadkowych.

Z chwilą śmierci, prawa i obowiązki majątkowe zmarłego, czyli spadkodawcy, przechodzą na spadkobierców. Podstawą spadku jest testament sporządzony przed śmiercią zmarłego, a jeśli nie został on spisany, krąg spadkobierców dokładnie określa kodeks cywilny. Zgodnie z jego zapisami, w pierwszej kolejności dziedziczą dzieci i małżonek. Jeśli dziecko nie dożyło chwili śmierci spadkodawcy, przypadający mu udział spadkowy nabywają jego dzieci, czyli wnuki spadkodawcy, lub dalsi zstępni, np. prawnuki lub praprawnuki spadkobiercy. Jeśli spadkodawca nie miał dzieci lub dalszych zstępnych, do spadku powołani są małżonek i rodzice. W przypadku, gdy zmarły nie miał małżonka, dzieci ani dalszych zstępnych, spadek nabywają rodzice, a następnie rodzeństwo spadkodawcy lub zstępni rodzeństwa.

Decyzja spadkowa

Osoby uprawnione do dziedziczenia mogą przyjąć spadek na dwa sposoby:

• z dobrodziejstwem inwentarza
• wprost

Mogą też go odrzucić. Każda z decyzji rodzi określone konsekwencje prawne.

Przyjmując spadek z dobrodziejstwem inwentarza, spadkobiercy odpowiadają za długi zmarłego tylko do kwoty odpowiadającej wartości spadku, przyjmując wprost odpowiadają za całość długów spadkowych - bez względu na wartość odziedziczonego spadku. W sytuacji odrzucenia spadku, przechodzi on na kolejnych spadkobierców, zgodnie z kolejnością określoną w kodeksie cywilnym.

Spadkobierca ma sześć miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o tytule swojego powołania, na złożenie oświadczenia o sposobie przejęcia spadku. Niezłożenie takiego oświadczenia w tym terminie jest jednoznaczne z przejęciem spadku wprost, chyba, ze spadkobiercą jest osoba niemająca pełnej zdolności do czynności prawnych.

Wypłaty z tytułu spadkobrania

Gdy w skład masy spadkowej wchodzą środki zgromadzone na rachunku bankowym, spadkobierca może je wypłacić, zgłaszając się do banku z odpowiednimi dokumentami. Do realizacji operacji potrzebne będą:

• akt zgonu
• prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku lub notarialny akt poświadczenia dziedziczenia.

W przypadku, gdy sprawa spadkowa odbyła się poza granicami Polski, spadkobiercy powinni uzyskać legalizację orzeczenia sądu zagranicznego (dla krajów nieobjętych konwencją haską) lub klauzulę apostille, czyli poświadczenie orzeczenia sądu przez właściwy organ państwa, z którego dokument pochodzi (dla krajów objętych konwencją haską).

W sytuacji gdy spadek nabyło dwóch lub więcej spadkobierców do wypłaty środków z rachunku bankowego niezbędne będzie także przedłożenie bankowi postanowienia sądu o dziale spadku lub pisemnego, zgodnego oświadczenia spadkobierców o podziale środków zgromadzonych na tym rachunku.

W celu weryfikacji tożsamości spadkobierców oświadczenie o podziale środków powinno zostać złożone w obecności pracownika banku. Jednoczesna obecność wszystkich spadkobierców nie jest jednak konieczna. Oświadczenie o podziale środków może również zostać sporządzone w formie aktu notarialnego lub z notarialnie poświadczonymi podpisami.

Zwrot kosztów pogrzebu

Zanim jednak zakończy się postępowanie spadkowe, możemy zwrócić się do banku o wypłatę środków stanowiących zwrot kosztów pogrzebu posiadacza rachunku. Aby uzyskać taki zwrot, należy przedstawić bankowi skrócony odpis aktu zgonu posiadacza rachunku oraz oryginalne rachunki lub faktury potwierdzające poniesienie kosztów przez osobę ubiegającą się o zwrot kosztów pogrzebu.

Możliwość wypłaty kosztów pogrzebu dotyczy tylko rachunków indywidualnych. Jeżeli spadkobierca był współposiadaczem rachunku wspólnego, wypłata kosztów pogrzebu z tego rachunku nie będzie możliwa.

Dyspozycje na wypadek śmierci

Środki pieniężne zgromadzone na rachunku bankowym mogą zostać wyłączone ze spadku, jeżeli posiadacz rachunku przed śmiercią wskazał określoną osobę lub osoby, które będą uprawnione do ich wypłaty. W tym celu posiadacz rachunku powinien złożyć tzw. dyspozycję na wypadek śmierci.

Uprawnionymi z tytułu dyspozycji na wypadek śmierci mogą być jednak tylko osoby najbliższe, tj. małżonek, wstępni (np. rodzice, dziadkowie), zstępni (np. wnuki, dzieci) i rodzeństwo posiadacza rachunku. W ten sposób - bez względu na liczbę dyspozycji - posiadacz rachunku może jednak rozporządzić kwotą nie wyższą niż 20-krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłoszonego przez prezesa GUS za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku.

Dorota Tanaś-Michalak
PKO Bank Polski

Informacja została sporządzona zgodnie ze stanem prawnym na dzień 8.01.2015 r.

Czytaj także:

Pełnomocnictwo do rachunku: kiedy i dla kogo?

Kto może być współwłaścicielem rachunku?