Fotowoltaika w bloku i na balkonie – jak ją zamontować

Jeśli jako osoby fizyczne chcemy mieć instalację fotowoltaiczną (PV) na swoim balkonie czy loggii, zapytajmy wspólnotę albo spółdzielnię o zgodę na montaż. Zgodnie z Ustawą o własności lokali z dnia 24 czerwca 1994 roku z późn. zm.  elementy konstrukcyjne budynku – takie jak elewacja, dach i wspomniane już balkony – należą do tzw. nieruchomości wspólnej. Właściciel lokalu ma prawo korzystać z balkonu, ale nie może samodzielnie zmieniać jego wyglądu ani konstrukcji. Poza tym zgodnie z ustawą Prawo budowlane z dnia 7 lipca 1994 roku z późn. zm.,  jeśli montaż instalacji PV wpływa na konstrukcję budynku lub jego wygląd, może być traktowany jako roboty budowlane wymagające zgłoszenia lub uzyskania decyzji pozwolenia na budowę. W przypadku budynku wpisanego do rejestru zabytków konieczna jest dodatkowo zgoda konserwatora zabytków.

Co powinny zrobić wspólnota albo spółdzielnia

Aby zainstalować instalację PV w bloku, wspólnota lub spółdzielnia mieszkaniowa powinny:

• podjąć uchwałę dotyczącą inwestycji,
• uzyskać warunki przyłączenia od operatora systemu dystrybucyjnego energii elektrycznej,
• zawrzeć odpowiednie umowy ze sprzedawcą energii (w tym o status prosumenta lokatorskiego lub zbiorowego, o których piszemy poniżej).

Jednocześnie należy uwzględnić wymogi prawa budowlanego – przy typowych mikroinstalacjach na dachu nie jest wymagane pozwolenie na budowę, jednak ingerencja w konstrukcję dachu czy elewacji może wymagać projektu i zgłoszenia robót. Ponadto w przypadku zamiaru instalacji paneli na dachu konieczne będzie wykonanie przez uprawnionego konstruktora ekspertyzy konstrukcyjnej dachu, a w przypadku instalacji o mocy powyżej 6,5 kW wymagane będzie uzgodnienie projektu z rzeczoznawcą do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych.

Cztery typy prosumentów

Zasady montażu i rozliczania instalacji PV w budynkach wielorodzinnych w Polsce wynikają przede wszystkim z Ustawy o odnawialnych źródłach energii z dnia 20 lutego 2015 r. oraz jej licznych nowelizacji. Mieszkańcy bloków – indywidualnie lub przez wspólnotę albo spółdzielnię – mogą montować instalacje PV i korzystać z odnawialnych źródeł energii (OZE), a ale muszą działać jako jeden z czterech typów prosumentów. Tym terminem określa się osoby albo podmioty, które jednocześnie wytwarzają i konsumują energię elektryczną. Zgodnie z ustawą, jeśli chcemy zamontować instalację PV w bloku, możemy działać jako prosument energii odnawialnej:

• indywidualny,
• zbiorowy (z podkategorią lokatorski),

Prosument indywidualny energii odnawialnej – na balkonie czy loggii

Ustawa definiuje prosumenta energii odnawialnej jako odbiorcę końcowego wytwarzającego energię elektryczną na własne potrzeby w mikroinstalacji (do 50 kW). W przypadku mieszkańców bloków w praktyce może to być np. niewielka instalacja na balkonie czy loggii, przypisana do konkretnego licznika mieszkania.

Prosument zbiorowy − dla wszystkich mieszkańców

Aby umożliwić rozwój fotowoltaiki w blokach, wprowadzono kategorię prosumenta zbiorowego. Jest to odbiorca końcowy wytwarzający energię w mikro- lub małej instalacji przyłączonej do wewnętrznej instalacji elektrycznej budynku wielolokalowego, w którym znajdują się punkty poboru energii. Energia z instalacji, np. na dachu, może być wówczas dzielona między poszczególne lokale zgodnie z ustaloną przez wspólnotę lub spółdzielnię mieszkaniową  proporcją.

Zwróć uwagę na ceny energii

Od 1 kwietnia 2022 r. prosumenci są rozliczani w systemie net-billingu, czyli sprzedają nadwyżki energii do sieci po cenach rynkowych energii, a wartość tych nadwyżek w pieniądzu (w złotówkach) trafia na tzw. depozyt prosumencki. To specjalne konto, na którym gromadzi się wartość energii wprowadzonej przez prosumenta do sieci. W ramach systemu net-billingu środki zgromadzone na tym koncie są rozliczane z zobowiązaniami z tytułu zakupu energii elektrycznej po cenach obowiązujących dla odbiorcy indywidualnego.

Wcześniej obowiązywał system net-meteringu. Zgodnie z nim prosument oddawał jednostkę wytworzonej energii do sieci (np. latem), a potem odbierał ją np. w miesiącach zimowych pomniejszoną o mechanizm rozliczeniowy (opłatę za magazynowanie energii w sieci). W starym systemie cena nie była kluczowa, liczyła się jednostka energii. Dziś trzeba zwrócić uwagę na bieżące ceny energii na rynku oraz ich relację w stosunku do ceny płaconej przez odbiorcę indywidualnego (prosumenta).

Pewna modyfikacja systemu rozliczeń w ramach net-billingu została wprowadzona w przypadku prosumentów lokatorskich.

Prosument lokatorski – z dodatkowym współczynnikiem i grantem

Od 1 października 2023 r., a w praktyce z istotnymi doprecyzowaniami od 2024-2025 r., funkcjonuje również kategoria prosumenta lokatorskiego. Model ten jest przeznaczony dla spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych:

• posiadających mikroinstalacje OZE (do 50 kW) podłączone do części wspólnych budynków wielorodzinnych (dach, elewacja, balkon),
• spełniających warunek, aby budynek miał przeważającą funkcję mieszkalną, a moc mikroinstalacji nie przekraczała mocy przyłączeniowej budynku.

W przypadku prosumenta lokatorskiego energia niewykorzystana na bieżąco trafia – podobnie jak u innych prosumentów – na depozyt prosumencki. Jednak  po wejściu w życie nowelizacji ustawy o OZE z dnia 27 listopada 2024 r. (obowiązującej od 27 grudnia 2024 r.):

• wartość depozytu jest powiększana o współczynnik 1,23, co poprawia opłacalność inwestycji,
• środki z depozytu prosument lokatorski może przeznaczać nie tylko na rozliczenie zobowiązań z tytułu zakupu energii elektrycznej, lecz także otrzymać środki pieniężne na rachunek bankowy, które następnie może wykorzystać na określone cele, m.in. na obniżenie opłat związanych z lokalami mieszkalnymi (np. zaliczki na media, fundusz remontowy) zarówno w danym budynku, jak i – w określonych przypadkach – w innych budynkach zarządzanych przez tę samą wspólnotę lub spółdzielnię.

Dodatkowo w modelu prosumenta lokatorskiego jest możliwe korzystanie z grantu OZE – mechanizmu finansowego, który pozwala na refundację nawet do ok. 50% kosztów kwalifikowanych instalacji w budynkach wielorodzinnych. Jest to rozwiązanie adresowane wprost do wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych, aby zredukować barierę wejścia w inwestycję. Nabór w programie grantowym prowadzi Bank Gospodarstwa Krajowego – na tej stronie bank umieścił szczegółowe zasady naboru środków.

Prosument wirtualny – instalacja poza miejscem zamieszkania

Na niektórych blokach nie da się zamontować instalacji fotowoltaicznej – ze względów technicznych oraz architektonicznych. Dlatego ustawodawca stworzył kategorię prosumenta wirtualnego, w przypadku którego energia jest wytwarzana w instalacji zlokalizowanej w innym miejscu niż punkt poboru (np. farma PV poza miastem), ale rozliczana na rachunku konkretnego odbiorcy. Ostateczne przepisy dotyczące prosumenta wirtualnego weszły w życie 2 lipca 2025 r. i wynikają bezpośrednio z nowego brzmienia ustawy o OZE.

Co można zyskać

Montaż instalacji PV na dachu budynku lub w lokalizacji wirtualnej da wspólnocie czy spółdzielni realne oszczędności finansowe, dostęp do grantów i możliwość korzystania ze współczynnika 1,23. Pozwoli także dzielić wytworzoną energię między mieszkańców. Natomiast dzięki instalacji na balkonie mieszkańcy mogą otrzymywać niższe rachunki za prąd i zyskać poczucie niezależności. Jaką ilość energii uda się wytworzyć, zależy od lokalizacji budynku, jego nasłonecznienia, pogody w danym roku oraz efektywności instalacji PV. Dlatego każda decyzja o inwestycji powinna być świadoma i poprzedzona analizą kosztów i potencjalnych zysków.

Informacje zawarte w tym artykule mają charakter wyłącznie edukacyjny. Nie stanowią porady eksperta, profesjonalnej konsultacji ani rekomendacji dostosowanej do Twojej sytuacji. Przed podjęciem jakichkolwiek decyzji na podstawie treści artykułu skonsultuj się z wykwalifikowanym specjalistą.