#Ekoodpowiedzialni. Plastik – plastyczny, nie do końca fantastyczny

Plastik to nazwa potoczna tworzyw sztucznych, czyli materiałów powstałych z polimerów syntetycznych, a więc związków niewystępujących w naturze i stworzonych przez człowieka, bądź zmodyfikowanych polimerów naturalnych z dodatkiem stabilizatorów, barwników, środków spieniających i innych substancji. Dla zachowania pełnej precyzji, powinniśmy więc mówić o tworzywach polimerowych, kiedy mamy na myśli plastik.  

To tworzywo jest z nami zaledwie od nieco ponad 150 lat, odkąd w 1862 roku Alexander Parkes wprowadził na rynek pierwszy na świecie sztuczny plastik – Parkesine, jak nazywany był celuloid. Pierwsze plastikowe przedmioty – grzebień, medaliony i rękojeść noża – można było po raz pierwszy zobaczyć na Wielkiej Międzynarodowej Wystawie w Londynie. Celuloid, z którego były zrobione, miał być substytutem dla kości słoniowej.

W 1907 roku Leo Baekeland wynalazł bakelit, pierwszy całkowicie syntetyczny plastik, wolny od jakichkolwiek naturalnych składników. Niedługo potem, bo w 1933 roku w Anglii pojawił się Polietylen (PE), ale prawdziwym eldorado dla naukowców i wynalazców zajmujących się tworzywami sztucznymi okazał się okres II Wojny Światowej, kiedy zapotrzebowanie na dostawy wojenne gwałtownie wzrosło. Plastik okazał się dobrym substytutem metali, a to znacząco przyczyniło się do wzrostu innowacji.

W latach 50. XX wieku wprowadzono na rynek poliester oraz polipropylen, które wykazują dużą elastyczność i wszechstronność zastosowań. W tym samym okresie opracowano także polietylen o wysokiej gęstości (HDPE), który obecnie jest najczęściej stosowany do produkcji plastikowych pojemników, np. na mleko. Niewiele czasu było trzeba, aby plastik stał się prawdziwym królem materiałów – tanim, wszechstronnym i łatwym w formowaniu. Od tej jego właściwości pochodzi jego nazwa – plastikos z greckiego to „plastyczny; nadający się do formowania”.

Zastosowanie plastiku 

Codzienne zastosowania tworzyw sztucznych są nam dobrze znane. Widzimy je, niestety często jako odpadki w naszych domach, na ulicach miast i wszędzie tam, gdzie przebywa człowiek. Poza opakowaniami, plastik znajduje zastosowanie w wielu, nieraz bardzo od siebie odległych, dziedzinach, jak na przykład: budownictwo, medycyna, motoryzacja, elektronika, moda i wiele, wiele innych.

Plastik, który na co dzień okazuje się niewdzięcznym tematem w kontekście zanieczyszczenia środowiska naturalnego, ma też równie wielkie zasługi dla dobra ludzkości. Nie do przecenienia jest jego wkład w rozwój medycyny, w tym dostępność urządzeń do monitorowania stanu zdrowia, jak ciśnieniomierze, pompy insulinowe, ekrany mierzące funkcje życiowe i inne tzw. wearables. Historia plastiku sprzęga się też z historią… sportu, a konkretnie odzieży sportowej wykonanej z lekkich tworzyw sztucznych, która nie tylko umożliwia masom uprawianie różnych dyscyplin, ale też, przez coraz to ulepszane konstrukcje, pozwala osiągać coraz lepsze wyniki zawodowcom.

Problem plastiku nie taki sztuczny

Choć plastik jest niezwykle użytecznym materiałem, jego wszechobecność stała się poważnym problemem dla środowiska naturalnego. Plastikowe odpady zanieczyszczają glebę i oceany, a ich rozkład trwa setki lat. Plusem tego tworzywa jeśli chodzi o recykling jest to, że można go przetwarzać kilka razy bez utraty właściwości, a dopiero z czasem dochodzi do skrócenia łańcuchów polimerowych. Zła wiadomość jest taka, że według oficjalnych danych odsetek recyklingu tworzyw sztucznych w Polsce wynosi między 27 a 30 proc., a realnie zaledwie ok. 10 proc.

Naukowcy i producenci pracują nad rozwiązaniami, które pozwolą na zmniejszenie negatywnego wpływu plastiku na środowisko. Opracowywane są nowe technologie recyklingu, a także biodegradowalne i kompostowalne rodzaje plastiku. Już dziś mam zastosowania tworzyw sztucznych np. w:

• druku 3D – plastikowe filamenty są wykorzystywane do drukowania trójwymiarowych obiektów, np. prototypów, implantów medycznych i elementów konstrukcyjnych.
• inteligentnych plastikowych opakowaniach – opakowania z czujnikami, które mogą monitorować temperaturę i świeżość żywności.