Krew – jeden z najcenniejszych leków

W jakich przypadkach krew ratuje życie?

Rozwój medycyny i dostęp do nowoczesnych procedur czy sposobów leczenia sprawia, że wciąż rośnie zapotrzebowanie na krew i jej składniki. Szczególnie dotyczy to transplantologii, onkologii i hematologii oraz chirurgii sercowo-naczyniowej. Krew ma także ogromne znaczenie w leczeniu m.in. chorych na hemofilię, po przeszczepieniach, z niedoborami odporności. Dzięki krwi ofiarowanej przez krwiodawców wytwarzane są leki osoczopochodne (koncentraty czynników krzepnięcia, albuminy, immunoglobuliny) ratujące zdrowie i życie chorych. Krew jest jednym z najważniejszych leków, jakimi dysponuje medycyna. Od wielu lat trwają próby wytworzenia „sztucznej krwi”, jednak niestety do tej pory naukowcom nie udało się jej wyprodukować. Dlatego wciąż jedyną „fabryką” ludzkiej krwi jest człowiek. 

Czy zapotrzebowanie na krew jest jednakowe w ciągu całego roku?

W ciągu roku mamy dwa okresy spadku liczby koncentratu krwinek czerwonych. Jest to początek roku, kiedy zwykle trwa sezon grypowy oraz – najtrudniejszy dla krwiodawstwa – okres wakacyjny. Latem część stałych dawców, np. młodzież szkolna i studenci, wyjeżdża poza swoje miejsca zamieszkania i nauki, w tym poza granice kraju, co powoduje, że zmniejsza się ilość pobieranej krwi. Poza tym w wakacje, ze względu na wyjazdy urlopowe, zdarza się więcej wypadków drogowych. 

Jak długo można przechowywać pobraną od dawców krew oraz jej składniki?

Po pobraniu krew zostaje poddana preparatyce, która polega przede wszystkim na rozdzieleniu jej na składniki. Aby przyspieszyć ten proces, preparuje się ją w specjalnych wirówkach, jak najszybciej po pobraniu, co pozwala zachować najwyższą jakość poszczególnych składników. Wirowanie umożliwia rozdzielenie krwi na trzy frakcje: koncentrat krwinek czerwonych, osocze i tzw. kożuszek leukocytarno-płytkowy, który służy do uzyskania koncentratu krwinek płytkowych. Koncentrat krwinek czerwonych można przechowywać w odpowiednich warunkach 35 do 42 dni po pobraniu. Koncentrat krwinek płytkowych nadaje się do przetoczenia tylko w ciągu 5-7 dni od pobrania. Osocze może być magazynowane maksymalnie do 36 miesięcy w temperaturze -25 °C. 

Ilu mamy w Polsce krwiodawców? Czy jest to wystarczająca liczba?

W 2017 r. krew i jej składniki oddało ponad 600 tys. osób. Przy czym liczba pobranych donacji krwi i jej składników wyniosła ponad 1,3 mln. Dzięki ofiarności krwiodawców każdego roku wykonywanych jest ok. 1,6 mln przetoczeń krwi i jej składników. Pozwala nam to osiągnąć stan samowystarczalności, czyli zaspokajać zapotrzebowanie szpitali na krew i jej składniki. 

Zdarza się słyszeć opinie, że oddawanie krwi może być niebezpieczne dla zdrowia, a niektórzy obawiają się, że to zabieg bolesny. Jaka jest rzeczywistość?

Oddawanie krwi jest bezpiecznym procesem i nie boli. Na wszystkich etapach używa się wyłącznie sprzętu jednorazowego, dlatego nie grozi zakażenie czynnikami chorobotwórczymi przenoszonymi poprzez krew. Ponadto oddawanie krwi nie szkodzi zdrowiu, nie uzależnia i nie zmienia procesu tworzenia krwi w organizmie człowieka. Pragnę stanowczo podkreślić, że wszelkie inne opinie krążące na ten temat, nie mają podstaw naukowych. 

Jakie znaczenie dla propagowania krwiodawstwa mają takie inicjatywy jak Bankowa Akcja Honorowego Krwiodawstwa organizowana przez Fundację PKO Banku Polskiego?

BAHK jest cenną inicjatywą i świadczy o wysokiej społecznej odpowiedzialności biznesu. Podejmowane działania edukują i uświadamiają, że krwi nie da się wyprodukować, a także inspirują do aktywnego włączenia się w akcje krwiodawstwa. Cieszę się, że wśród pracowników PKO Banku Polskiego jest tak wiele wrażliwych osób, które dostrzegają potrzebę pomocy drugiemu człowiekowi poprzez honorowe oddawanie krwi. 

Kto może oddawać krew i jak często?

Krew lub jej składniki mogą oddawać osoby pomiędzy 18. a 65. rokiem życia, które ważą co najmniej 50 kg, u których w ciągu ostatnich 6 miesięcy nie wykonano akupunktury, tatuażu, przekłucia uszu lub innych części ciała, które nie miały wykonanych żadnych zabiegów operacyjnych, endoskopowych i innych diagnostycznych badań (np. gastroskopii, panendoskopii, artroskopii, laparoskopii) oraz nie były leczone krwią i jej składnikami. Szczegółowy wywiad prowadzony przed pobraniem krwi wyklucza osoby, które nie mogą oddawać krwi. Jednorazowo pobiera się tylko 450 ml pełnej krwi. W ciągu roku krew pełna może być pobierana nie częściej niż 6 razy od mężczyzn i nie częściej niż 4 razy od kobiet, przy czym przerwa pomiędzy kolejnymi donacjami nie może być krótsza niż 8 tygodni. Poza metodą konwencjonalną, podczas której pobiera się krew pełną, dawcy mają także możliwość oddać osocze, którego nie można pobrać w okresie roku więcej niż 25 l, przy czym przerwa pomiędzy poszczególnymi donacjami nie może być krótsza niż 2 tygodnie. Zabiegi pobrania płytek krwi mogą być wykonywane nie częściej niż 12 razy w roku. Natomiast przerwa pomiędzy dwoma kolejnymi donacjami jednostki koncentratu krwinek czerwonych metodą erytroaferezy jest taka sama jak w przypadku pobrania krwi pełnej. 

Z okazji Dni Honorowego Krwiodawstwa obchodzonych od 22 do 26 listopada Honorowym Dawcom Krwi oraz wszystkim, którym bliska jest idea bezinteresownej pomocy, dziękuję za wkład w ratowanie zdrowia i życia ludzi i postawę, która jest wzorem do naśladowania. Dziękuję za nadzieję, którą budzicie w innych, przekazując z dobroci serca ten niezastąpiony lek.

Rozmawiała Lidia Sosnowska
ekspert w PKO Banku Polskim