Legendy PKO Bank Polski Ekstraklasy #14: Adam Nawałka

Adam Nawałka urodził się w 1957 r. w Krakowie w rodzinie o piłkarskich tradycjach. Jego ojciec również był w piłkarzem i występował w klubie Orlęta Rudawa. To właśnie w tym klubie Nawałka stawiał swoje pierwsze kroki w futbolu.

Dekada gry w Wiśle Kraków

W 1969 r., mając 12 lat, rozpoczął treningi w Wiśle Kraków. Sześć lat później zadebiutował w Ekstraklasie. W 1977 r. został uznany „Odkryciem Roku” w plebiscycie tygodnika „Piłka Nożna”, a rok później znacznie pomógł swojemu klubowi w zdobyciu pierwszego tytułu mistrzowskiego od 28 lat. Miał zaledwie 20 lat, ale już wtedy wyróżniał się świetną grą taktyczną i precyzyjnymi podaniami do kolegów. Na boisku był pracowity i waleczny, a poza nim wyróżniał się klasą i elegancją. Unikał alkoholu. Dużą wagę przywiązywał do odnowy biologicznej i zdrowego trybu życia.

Nawałka nigdy nie miał wielkiego parcia na strzelanie goli. Specjalizował się w wypracowywaniu sytuacji kolegom. W ciągu blisko dekady gry w Wiśle Kraków zdobył 9 bramek. Sezon 1979/80 był pod tym względem najlepszy – Nawałka zakończył go z trzema bramkami na koncie.

Jego dorobek byłby większy, gdyby nie kontuzje, które przeszkodziły mu w karierze. W sezonach 1980/81 i 1981/82 Nawałka rozegrał łącznie zaledwie 11 meczów ligowych.

Historyczny sukces z Wisłą w Pucharze Europy

Sukcesy z Wisłą Kraków odnosił nie tylko na krajowym podwórku, ale i w europejskich pucharach. W sezonie 1978/79 doszedł z „Białą Gwiazdą” do ćwierćfinału Pucharu Europy, co do dzisiaj pozostaje największym sukcesem klubu na międzynarodowej arenie. Wisła wyeliminowała wówczas belgijski Club Brugge, czeską Zbrojovkę Brno, a w pierwszym meczu 1/4 finału odniosła zwycięstwo 2:1 ze szwedzkim Malmö. Pierwszą z bramek dla krakowian zdobył właśnie Adam Nawałka. W rewanżu wiślacy przegrali jednak 1:4 i pożegnali się z rozgrywkami.

Nawałka grał w Wiśle Kraków do 1985 r. W najwyższej klasie rozgrywkowej w Polsce rozegrał łącznie 190 oficjalnych meczów. Po latach został wybrany do Jedenastki Stulecia Wisły. Ostatnie lata piłkarskiej kariery spędził w Stanach Zjednoczonych, gdzie do 1988 r. występował w polonijnym klubie Polish-American Eagles SC.

Znakomite występy na mundialu w Argentynie w 1978 r.

Adam Nawałka ma za sobą udaną karierę reprezentacyjną. W kadrze zadebiutował w 1977 r. w towarzyskim meczu z Węgrami. Choć Polska przegrała 1:2, to krakowianin miał tego dnia powody do zadowolenia, bo po wejściu na boisko po przerwie to właśnie on strzelił gola honorowego dla Biało-Czerwonych. Była to jego jedyna bramka w reprezentacji Polski, w której rozegrał w sumie 34 mecze.

Bardzo dobre występy zaliczył też w spotkaniach el. MŚ z Danią i Portugalią. W efekcie selekcjoner reprezentacji Polski Jacek Gmoch powołał go do swojej kadry na mistrzostwa świata. Podczas turnieju w Argentynie Nawałka rozegrał pięć meczów w pełnym wymiarze czasowym: z Niemcami (0:0), Tunezją (1:0), Argentyną (0:2), Peru (1:0) i Brazylią (1:3).

Bez kompleksów występował u boku takich gwiazd jak Kazimierz Deyna, Grzegorz Lato, Andrzej Szarmach, Jan Tomaszewski, Jerzy Gorgoń czy Henryk Kasperczak. Wraz z nim pierwsze kroki w drużynie stawiali też Zbigniew Boniek i Andrzej Iwan.

Tym razem – w przeciwieństwie do poprzedniego mundialu z RFN – Polska nie zdołała zakwalifikować się do czołowej czwórki świata. Nie przeszkodziło to Nawałce w zdobyciu uznania zagranicą. Choć miał dopiero 20 lat, został uznany za jednego z najlepszych środkowych pomocników w Europie. Amerykańska agencja Assiociated Press zamieściła go w składzie największych gwiazd turnieju.

Karierę reprezentacyjną Nawałka zakończył w 1980 r. występem w towarzyskim meczu z Kolumbią w Bogocie, zakończonym zwycięstwem Biało-Czerwonych 4:1.

Jedyny trener, który wprowadził Polskę na ME oraz MŚ

Po zakończeniu kariery piłkarskiej Adam Nawałka rozpoczął pracę w roli trenera. Pierwsze kroki w zawodzie stawiał w Świcie Krzeszowice. W 1998 r. powrócił do Wisły Kraków, gdzie objął funkcję koordynatora do spraw szkolenia młodzieży. Dwa lata później został trenerem pierwszej drużyny „Białej Gwiazdy”, z którą w 2000 r. zdobył wicemistrzostwo Polski, a także wywalczył Puchar Ligi. Z kolei w 2001 r. zdobył z Wisłą mistrzostwo kraju. Później Wisłę Kraków prowadził ponownie w sezonie 2006/07, jednak tym razem bez większych sukcesów.

Nawałka był też trenerem Zagłębia Lubin, Sandecji Nowy Sącz, Jagiellonii Białystok, GKS-u Katowice i Górnika Zabrze, z którym w sezonie 2009/10 wywalczył awans do Ekstraklasy. Dobre wyniki i gra Górnika sprawiły, że Nawałka stał się jednym z kandydatów do objęcia funkcji selekcjonera reprezentacji Polski. Zwłaszcza, że w latach 2007 i 2008 pracował już jako asystent ówczesnego trenera kadry Leo Beenhakkera.

Jako trener słynął z żelaznej dyscypliny, której wymagał od zawodników. Miał twarde zasady wysokie wymagania wobec piłkarzy. Perfekcjonista o zaciętym charakterze u wielu osób zyskał opinię trenera-dyktatora. Przyniosło to efekty w pracy z reprezentacji Polski. Nawałka stał się jedynym trenerem w historii, który wprowadził naszą drużynę narodową zarówno na mistrzostwa Europy, jak i świata. Tym samym stał się trzecim Polakiem po Pawle Janasie i Henryku Kasperczaku, który awansował na mundial zarówno jako piłkarz, jak i trener.

Na Euro 2016 Polska uzyskała najlepszy wynik w historii startów w mistrzostwach Starego Kontynentu, dochodząc aż do ćwierćfinału. Po powrocie z turnieju na lotnisku w Warszawie Nawałka i piłkarze byli witani przez kilka tysięcy kibiców jak prawdziwi bohaterzy. Nawałka słynął też ze swoich wierzeń i przesądów. Najbardziej znanym był zakaz cofania autobusu, którym podróżowali piłkarze.

Trener z Krakowa zrezygnował z pracy z reprezentacją Polski po nieudanym mundialu w Rosji w 2018 r. Jego następcą został Jerzy Brzęczek. Od listopada 2020 do czerwca 2021 r. Nawałka pełnił rolę trenera Lecha Poznań. Po lutowym zwolnieniu Jerzego Brzęczka był zainteresowany powrotem na stanowisko selekcjonera reprezentacji Polski. Ostatecznie powierzono tę rolę Portugalczykowi Paulo Sousie.

Marek Wiśniewski