SKO: edukacja i wyzwania – rozmowa z dr Katarzyną Sekścińską

Jakie umiejętności zdobywają dzieci, których szkoła uczestniczy w programie SKO?
SKO to program, który praktycznie przygotowuje dzieci do świadomego wejścia w świat konsumentów. Wpływa na kształtowanie dobrych nawyków finansowych, pokazuje wartość pieniądza, uczy regularnego oszczędzania i wytrwałości w dążeniu do celu. Odgrywa ważną rolę w zdobywaniu trudnej umiejętności odraczania gratyfikacji, a serwis internetowy SKO pozwala dzieciom poznać i oswoić się z bankowością elektroniczną. 

Wiemy, jak trudno wytłumaczyć komuś, że oszczędzanie jest ważne. SKO ułatwia to zadanie. Dzięki SKO dziecko przekonuje się o tym w praktyce i wyrabia w sobie dobre zwyczaje konsumenckie. Z całą pewnością to, czego dziecko nauczy się w ramach SKO, będzie procentować przez całe życie. 

Sama z rozrzewnieniem wspominam swoje doświadczenia. Pamiętam swoją papierową składaną książeczkę SKO, podniszczoną od częstego otwierania i zamykania. Tam właśnie zapisywane były moje pierwsze oszczędności. Kto wie, może właśnie dzięki tym doświadczeniom, dziś nie mam trudności z oszczędzaniem pieniędzy. Z pewnością był to ważny czynnik. 

Nauka oszczędzania, wartość pieniądza czy oswajanie z bankowością elektroniczną to nie wszystko. SKO to szeroki program edukacyjny. Na co jeszcze zwraca uwagę?
SKO podnosi również kwestię dbania o swoje zdrowie. Jest to niezwykle aktualne zagadnienie zważywszy na to, że w porównaniu z dziećmi, które dorastały 10-20 lat temu, dzisiejsza młodzież znacznie mniej czasu spędza na powietrzu, rzadko uprawia sport i niezbyt zdrowo się odżywia. W efekcie odsetek otyłych dzieci jest istotnie wyższy niż w przeszłości, co budzi niepokój. 

SKO kreuje u dzieci postawę prozdrowotną, zachęca do uprawiania sportu i fizycznej aktywności oraz pokazuje krótko- i długoterminowe korzyści zdrowego żywienia. W SKO znajdziemy też podstawy ekologii. Dzieci dowiadują się wiele o recyclingu, oszczędzaniu zasobów naturalnych, segregacji odpadów i wpływie ludzi na środowisko naturalne. 

XXI w. przyniósł ogromny rozwój technologiczny. Dziś większość dzieci ma komputer i dostęp do Internetu. Korzystanie z nich od najmłodszych lat wiąże się z łatwiejszym dostępem do wiedzy i potrzebnych narzędzi, ale niestety również z zagrożeniem związanym z wyciekiem danych osobowych, niekontrolowanym rozpowszechnieniem wizerunku lub przejęciem ich kont np. na portalach społecznościowych przez osoby trzecie. 

Dzieci często nie są świadome zagrożeń w cyberprzestrzeni albo nie wiedzą, jak się przed nimi zabezpieczać. Program SKO uczy bezpieczeństwa w sieci. Z jednej strony oferuje gotowe rozwiązania (np. jak stworzyć bezpieczne hasło do konta), a z drugiej uczy ostrożności w Internecie, ograniczonego zaufania do próśb formułowanych przez innych (zwłaszcza nieznanych) użytkowników i bezpiecznego przechowywania haseł. To cenne i ważne umiejętności, które będą potrzebne młodym ludziom przez całe życie, a wpojone we wczesnych latach życia „wejdą im w krew” i w przyszłości będą niemalże automatyczne. 

Jaką rolę w procesie edukacji z SKO odgrywa nauczyciel-Opiekun SKO?
Nauczyciel jest mentorem i przewodnikiem po zagadnieniach finansów, dbania o zdrowie, ekologii, przedsiębiorczości czy cyberbezpieczeństwa. Na lekcjach lub w ramach indywidualnych czy grupowych konsultacji porządkuje wiedzę uczniów i rozbudowuje ją o kolejne elementy. Często treści przekazywane przez nauczyciela w ramach działań SKO wykraczają poza podstawę programową, co pozwala dzieciom zobaczyć pełniejszy obraz omawianych zagadnień i lepiej zrozumieć poszczególne kwestie. 

W Internecie można znaleźć nieskończoną liczbę źródeł wiedzy dotyczącą tematów poruszanych w SKO, jednak to nie wystarcza by zainspirować młodych ludzi do działania, zmiany nawyków czy poszerzania wiedzy. Nawet najlepsze narzędzie nie przyniesie zamierzonych efektów, jeśli nie znajdzie się ktoś, kto je atrakcyjnie przedstawi – w sposób dopasowany do odbiorcy. I tu pojawia się rola nauczyciela, który potrafi wykorzystać narzędzia SKO w najbardziej efektywny sposób i najlepiej dopasowany do potrzeb oraz możliwości swoich uczniów. 

Nauczyciel inspiruje do działań, np. poprzez organizowanie konkursów, festynów, edukacyjnych wycieczek. Motywuje dzieci do angażowania się w inicjatywy realizujące cele SKO i do przenoszenia zdobytych umiejętności na swoje życie, np. zachęcając do segregacji odpadów w domu lub do oszczędzania zasobów naturalnych. To nauczyciel tłumaczy trudniejsze kwestie, wspiera uczniów merytorycznie i emocjonalnie. Ponadto, prowadząc blog swojej szkoły na platformie Szkolne Blogi, dzieli się ze światem osiągnięciami swoich uczniów, co dodatkowo mobilizuje ich do dalszych działań i stanowi dla nich swoistą nagrodę, szczególnie jeśli pod postami nauczyciela pojawiają się pozytywne komentarze czytelników bloga. 

Dlaczego w edukacji tak ważny jest aspekt osobistych doświadczeń uczniów?
Już Konfucjusz pisał: „Powiedz mi, a zapomnę, pokaż mi, a zapamiętam, pozwól mi zrobić, a zrozumiem”. Niewątpliwie najlepiej uczymy się przez doświadczenie, przez udział w zdarzeniach, emocje i pytania, które temu towarzyszą, a także konsekwencje zdarzeń, których doświadczamy. Jeśli powiemy dziecku: „warto oszczędzać” to nie wywoła to długotrwałego efektu, ale jeśli zachęcimy dziecko, by rzeczywiście odkładało regularnie jakąś sumę, za którą może kupić jakiś drobiazg, po jakimś czasie zauważy, że jeśli zaoszczędzi więcej, będzie mogło kupić sobie coś droższego i lepszego. Doświadczy zatem na własnej skórze skutków swoich decyzji i działań. Zrozumie sens oszczędzania i ta lekcja zostanie z nim na dłużej. 

Podobnie komunikat „wyłączaj zabawki na baterie, żeby ograniczyć ich zużycie” nie zrobi dużego wrażenia na dziecku. Ale gdy zobaczy, że pudełko, do którego wrzucane są zużyte baterie, będzie pełne, zastanowi się, czy nie warto wyłączać zabawki, oszczędzając zużycie energii. To świetny pretekst do dyskusji na temat zasobów naturalnych i surowców wtórnych. Każda forma praktycznej edukacji przyniesie nieporównywalnie lepsze skutki niż teoretyczna wiedza, nawet najlepiej przekazana. 

Czy zajęcia poza murami szkoły, również z wykorzystaniem technologii mobilnych, są szansą na zdobycie nowych doświadczeń i rozwój ucznia?
Lekcje poza szkołą zawsze są atrakcyjne dla uczniów. Budzą ich naturalną ciekawość i pozwalają doświadczać tego, o czym zwykle tylko słyszą w szkole. Badania naukowe jednoznacznie potwierdzają, że nauka przez doświadczenie jest najefektywniejsza. Zobaczenie na własne oczy mennicy, w której wybijane są monety, historycznej sali notowań, dzwonu giełdowego i byka na GPW, czy też odwiedziny w oddziale PKO Banku Polskiego sprawiają, że świat finansów staje się mniej abstrakcyjny. 

Co ciekawe, przebywanie w takich miejscach rozbudza w uczniach ciekawość poznawczą, skłania do zadawania pytań, na które w szkolnej ławce by nie wpadli (bo stanowią one efekt działania otoczenia, w którym się znaleźli). Doświadczenia z wizyt w miejscach związanych z finansami sprawiają, że uczniowie czują, że finanse są częścią ich świata i motywują do zgłębiania tego tematu. 

Dziś niemożliwe jest zorganizowanie wycieczki szkolnej „na żywo”, dlatego instytucje finansowe umożliwiły wirtualne spacery i spotkania online. „Magia” tych miejsc działa niewątpliwie najsilniej, gdy można je obejrzeć na żywo, przyjrzeć się tym elementom, które interesują ucznia najbardziej, dotknąć, usłyszeć dźwięki typowe dla każdego z tych miejsc czy poczuć ich atmosferę. Tym niemniej wirtualne wizyty są kompromisem wynikającym z aktualnej sytuacji pandemicznej i z pewnością warto z nich korzystać. 

Czy konkursy SKO dla szkół mogą być wsparciem w procesie edukacji?
Są dla szkół szansą na pochwalenie się swoimi osiągnięciami i mogą być dodatkowym motywatorem dla uczniów do angażowania się w projekty edukacyjne. Nagrody, które można wygrać dla szkoły, zachęcają do współdziałania nauczycieli i uczniów. Te konkursy są swoistym zwieńczeniem takiej współpracy, pozwalają podsumować wszystko to, co wydarzyło się w ciągu roku i z dumą przedstawić to światu. 

Moim zdaniem każde zgłoszenie w konkursie jest równoznaczne z wygraną. Te zgłoszenia są świadectwem pracy i wytrwałości dzieci oraz ich nauczycieli w dążeniu do celu. A są nim, m.in., świadome oszczędzanie, kształtowanie prawidłowych nawyków związanych ze zdrowym odżywianiem, ekologią i bezpieczeństwem w Internecie. 

Co daje dziecku udział w „Teście wiedzy SKO”?
Udział w „Teście wiedzy SKO” ma wiele korzyści dla dzieci. Po pierwsze pozwala sprawdzić wiedzę i uzupełnić ją o dodatkowe informacje. Porządkuje treści przekazywane w materiałach edukacyjnych SKO, np. z ekologii, zdrowego stylu życia, cyberbezpieczeństwa. Po drugie wynik wyświetlony na końcu testu pokazuje uczniowi, jak wiele się nauczył. Po trzecie rozwiązanie testu wiąże się z otrzymaniem dyplomu, który potwierdza wiedzę i umiejętności dziecka, a nagroda będzie dla niego powodem do dumy. 

Jakie umiejętności (z jakich obszarów) sprawdza Test?
„Test wiedzy SKO” obejmuje zagadnienia odnoszące się do oszczędzania pieniędzy, zdrowia i zasobów naturalnych oraz bezpieczeństwa w Internecie. Wśród pytań dotyczących finansów znajdziemy takie, które odnoszą się m.in. do polskiej waluty, pieniędzy elektronicznych, historii pieniądza czy pochodzenia pieniędzy, pojęcia oszczędzania i korzyści płynących z oszczędzania i innych. 

W puli pytań na temat zdrowia znajdziemy m.in. odnoszące się do zdrowego żywienia i uprawiania sportów. Pytania dotyczące zasobów naturalnych zwracają uwagę m.in. na rolę recyclingu, konieczność rozważnego wykorzystywania zasobów naturalnych. Wśród zagadnień z cyberbezpieczeństwa poruszane będą te dotyczące chociażby tworzenia bezpiecznych haseł do kont internetowych, bezpiecznego przechowywania haseł i ostrożności w podawaniu własnych danych osobowych w sieci. 

Na podkreślenie zasługuje również fakt, że pytania w „Teście wiedzy SKO” koncentrują się na praktycznych zastosowaniach wiedzy zdobytej w ramach działań ujętych w programie SKO, a więc dotyczą przełożenia zdobytej wiedzy na decyzje podejmowane w codziennym życiu. 

Jak ocenia Pani formułę „Testu wiedzy SKO” polegającą na tym, że wszyscy jego uczestnicy uzyskują pozytywny wynik?
Test jest zaprojektowany tak, aby stanowić dla dzieci przyjemne doświadczenie. Można do niego podejść wielokrotnie, a sposób sformułowania pytań i ich zakres jest każdorazowo dostosowany do wieku dziecka. Test zawiera 10 pytań, co nie przekracza możliwości poznawczych dziecka i nie obciąża go nadmiernie. Może być uzupełniony online lub w wersji papierowej w dowolnym, dogodnym dla dziecka miejscu i czasie. Ponadto, każdy uczestnik testu uzyskuje pozytywny wynik i dyplom „Mistrza wiedzy SKO”. 

Warto również pamiętać, że działania SKO i zakres merytoryczny materiałów edukacyjnych wykraczają poza podstawę programową i mają zachęcać dziecko do poszerzania wiedzy i umiejętności w zakresie oszczędzania. 

Na koniec prosimy o wskazówkę dla rodziców, którzy będą pomagać swoim dzieciom w przygotowaniach do testu. W jaki sposób najlepiej wesprzeć dziecko?
Na pewno warto motywować oraz wspierać merytorycznie i emocjonalnie. Można wskazywać zalety udziału w teście, ale przede wszystkim doceniać pracę, którą dziecko już wykonało uczestnicząc w programie SKO i przypomnieć, że to jest test, który pokaże, jak wiele dziecko już umie. Warto również podkreślać, że już sam fakt przystąpienia do testu jest formą wyróżnienia. 

Jeśli chodzi o przygotowanie merytoryczne warto wspólnie przeczytać materiały edukacyjne, zostawiając dziecku przestrzeń na pytania i komentarze. Można prowokować dyskusje, szukając analogii i przykładów z codziennego życia. 

Materiały SKO są napisane w przystępny i inspirujący sposób, co powinno pomóc rodzicom wymyślać dodatkowe przykłady do czytanych treści, a w dziecku rozbudzać kreatywność i ciekawość poznawczą odzwierciedlone w zadawanych pytaniach. 

Czasem pytania dziecka mogą zaskoczyć rodzica, czasem nie będzie wiedział, jak na nie odpowiedzieć w przystępny dla dziecka sposób, a czasem nawet nie będzie znał na nie odpowiedzi. Nie powinno to jednak zrażać rodziców. Zawsze warto próbować odpowiedzieć na pytanie. Jeśli dziecko nie zrozumie, to z pewnością dopyta. Jeśli my nie znamy odpowiedzi, to zawsze można doczytać – my też możemy się uczyć z dzieckiem. Ważne jest także zachęcanie dziecka do samodzielnych poszukiwań odpowiedzi. Kluczowe jest, by nie zostawić dziecka z pytaniem bez odpowiedzi i nie zbywać go, gdy pyta, bo to hamuje jego zainteresowanie tematem. I najważniejsze – życzmy dzieciom powodzenia!

Więcej informacji na temat programu edukacyjnego Szkolnych Kas Oszczędności znajdziesz na stronie internetowej PKO Banku Polskiego w zakładce „dla dzieci”. 

Co trzeba wiedzieć o teście?

• Test ma formę elektroniczną (lub papierową dla uczniów, którzy nie mają dostępu do urządzeń z Internetem – po uzgodnieniu z nauczycielem-Opiekunem SKO).
• Składa się z 10 pytań zamkniętych typu: prawda/ fałsz lub „dokonaj wyboru” 1 spośród 4 odpowiedzi. Zaliczenie testu wymaga udzielenia poprawnej odpowiedzi na minimum 7 z 10 pytań.
• Realizowany jest w kilku wersjach, dopasowanych do możliwości i wieku uczestników.
• Kończy się dyplomem potwierdzającym zdobycie tytułu „Mistrza wiedzy SKO”.
• Można do niego przystąpić więcej niż jeden raz! Wystarczy za każdym razem wpisać nową nazwę użytkownika, a system wylosuje kolejne pytania.

Sprawdź swoją wiedzę! Uruchom Test

Aleksandra Andrusiewicz
specjalista w Biurze Młodego Klienta PKO Banku Polskiego