Produkcja zwierzęca – niestandardowe komponenty pasz i systemy żywienia

Szacuje się, że około 60 proc. ssaków na Ziemi to zwierzęta hodowlane, a ptaki hodowlane stanowią 70 proc. wszystkich ptaków. Produkcja zwierzęca w Polsce bazuje przede wszystkim na drobiu (ok. 164  mln szt.). Natomiast według danych GUS za rok 2022 w Polsce utrzymuje się ok. 6,4 mln. bydła i 9,6 mln sztuk świń.

Te liczby uświadamiają, że zapotrzebowanie na paszę dla zwierząt hodowlanych na całym świecie jest olbrzymie. Sama produkcja zwierzęca stale ewoluuje, aby sprostać rosnącemu zapotrzebowaniu na żywność, przy zachowaniu pozytywnego wpływu na zdrowie i dobrostan zwierząt. Stosowanie niestandardowych komponentów paszowych i innowacyjnych systemów żywienia jest jednym z aspektów tej ewolucji. Zastosowanie w produkcji zwierzęcej nietypowych składników może przynieść szereg korzyści, w tym zmniejszenie kosztów chowu zwierząt, poprawę wydajności paszy, zmniejszenie wpływu na środowisko i poprawę zdrowia zwierząt.

Jednym z najczęstszych składników paszowych stosowanych w produkcji zwierzęcej są produkty uboczne przemysłu spożywczego. Pochodzą one z produkcji żywności i innych procesów przemysłowych. Jest to m.in. pulpa z buraków cukrowych, suszone ziarna gorzelnicze, odpady piekarnicze, ale też pulpa cytrusowa. Produkty uboczne przemysłu spożywczego są cennym źródłem składników odżywczych i mogą być wykorzystywane do obniżenia kosztów żywienia zwierząt, a jednocześnie zmniejszają ilość odpadów i przyczyniają się do zrównoważonego rozwoju.

Ciekawym pomysłem wydaje się przygotowanie pasz na bazie mikroalg. Algi są bogatym źródłem wysoce przyswajalnych pierwiastków takich jak cynk, fluor, potas, fosfor, żelazo, miedź, mangan, wapń, jod. Zawierają wiele witamin i aminokwasów. Są także źródłem wysokowartościowego białka. Dzięki opracowanym technologiom ich przetwarzania udało się wyekstrahować związki, które stymulują wiele procesów fizjologicznych zwierząt. W zależności od formy podania i składników mineralnych, jakimi są wzbogacone, preparaty te wykazują odrębne mechanizmy działania. Na przykład, w chowie bydła mlecznego, dodatek bloków mineralnych z homogenatami alg może zwiększyć wydajność laktacji, poprawić jakość mleka poprzez obniżenie poziomu komórek somatycznych, stymulować mikroflorę żwacza, zapobiegać problemom zalegania poporodowego i przygotowywać krowy do kolejnej ciąży. W chowie trzody chlewnej, użycie bloków mineralnych wzbogaconych o homogenaty alg stabilizuje florę żołądka i ogranicza agresywne zachowania i kanibalizm zwierząt. Warto też wiedzieć, że czerwone algi wapienne Lithotamme, też są cennym źródłem makro- i mikroelementów, a ich najważniejszą cechą jest lepsza przyswajalność tych składników niż te pochodzących z kredy paszowej.

Innym innowacyjnym sposobem żywienia stosowanym w produkcji zwierzęcej jest stosowanie dodatków paszowych, takich jak enzymy i probiotyki, w celu zwiększenia wykorzystania i trawienia paszy. Enzymy są dodawane do paszy, aby pomóc rozłożyć złożone węglowodany, takie jak celuloza i skrobia, na cukry proste, które mogą być wchłonięte przez zwierzę. Probiotyki z kolei poprawiają zdrowie układu trawiennego poprzez promowanie wzrostu korzystnych bakterii, zmniejszając występowanie problemów trawiennych i poprawiając wydajność paszy.

Precyzyjny chów zwierząt

Precyzyjny chów zwierząt to innowacyjne podejście do systemu produkcji oparte na intensywnym i zintegrowanym wykorzystaniu postępu w naukach o zwierzętach i technologii informacji do automatycznego i ciągłego monitorowania i kontroli procesów zachodzących w gospodarstwie. Stosowanie precyzyjnego chowu zwierząt może pomóc rolnikom w usprawnieniu monitorowania wydajności i zdrowia zwierząt oraz optymalizacji strategii żywienia. Ważnym elementem tego podejścia do produkcji zwierzęcej jest precyzyjne żywienie zwierząt gospodarskich. Polega ono na dostarczaniu takiej ilości składników odżywczych, która maksymalizuje ich wykorzystanie bez utraty wydajności. Z precyzyjnym chowem zwierząt łączy się stosowanie precyzyjnego żywienia zwierząt może zmniejszyć spożycie białka o 25 proc., wydalanie azotu do środowiska o 40 proc., jednocześnie zwiększając opłacalność hodowli o ok. blisko 10 proc.

Pomiar wydajności zwierząt i możliwość jej poprawy

Jedną z pierwszych kwestii przy ocenie systemów produkcji zwierzęcej jest ocena wydajności ich chowu. Najprostsze sposoby oceny efektywności produkcji zwierzęcej, jakimi są efektywność konwersji paszy (np. kg paszy w/kg produktu na zewnątrz) lub indywidualna efektywność wykorzystania energii przez zwierzęta (np. MJ energii produktu wyprodukowanego/MJ energii paszy zużytej) lub azotu (N), pokazują, że zwierzęta przeżuwające (bydło mięsne i mleczne, owce i kozy) są stosunkowo nieefektywne w porównaniu ze zwierzętami monogastrycznymi (świnie i drób). Jednak taki sposób pomiaru nie uwzględnia to faktu, że przeżuwacze zdolne są do wykorzystania tych rodzajów pożywienia, które dla ludzi są niejadalne. Natomiast świnie i drób są karmione takim rodzajem pożywienia, które, pomijając szczegóły, mogłoby być spożywane przez ludzi. Jeśli zatem weźmiemy pod uwagę, że minimalne ilości białka, które byłoby także jadalne dla człowieka, są zawarte w paszach dla przeżuwaczy, to zwierzęta przeżuwające są wysoce wydajne w przekształcaniu paszy w jadalne dla człowieka mięso i mleko.

W ostatnich latach w ocenie produkcji zwierzęcej coraz większego znaczenia nabierają kwestie związane ze zrównoważonym rozwojem.

Zwierzęta gospodarskie odpowiadają za około 14,5 proc. globalnej antropogenicznej emisji gazów cieplarnianych, z czego około 44 proc. stanowi metan. Zwierzęta przeżuwające produkują znaczne ilości metanu jako produkt uboczny fermentacji mikrobiologicznej, a miary intensywności emisji GHG (kg ekwiwalentu CO2/kg produktu wyjściowego) pokazują, że są one również konsekwentnie wyższe w przypadku przeżuwaczy niż zwierząt jednożołądkowych. Przy okazji azot wydalany przez zwierzęta gospodarskie przyczynia do niepożądanego wypłukiwania azotanów do wód gruntowych i emisji amoniaku do atmosfery. Problemów związanych z produkcją zwierzęcą jest wiele i w dużej mierze dotyczą one niekorzystnego, degradującego wpływu na środowisko.

Dlatego wielu ekspertów uważa, że najskuteczniejszą metodą jest zwiększenie indywidualnej produktywności zwierząt, pozwalające na zmniejszenie liczebności stad przy zminimalizowaniu przez nie spożywania produktów, jakie mogłyby trafić na ludzkie stoły, dostarczając zwierzętom alternatywnego pożywienia.

Taki sposób produkcji zwierząt wpisuje się też w ideę cyrkularnej gospodarki żywnością. Odzyskiwanie składników odżywczych i ograniczanie ich strat leży u podstaw koncepcji, w której chodzi o to, aby pozyskać żywność w jak najbardziej zrównoważony sposób oraz zapewnić transfer składników odżywczych pomiędzy organizmami w sposób optymalny. Produkty pochodzące z chowu zwierząt takie jak mięso, ryby, nabiał i jaja, są doskonałym źródłem żywności bogatej w składniki odżywcze i ogólnie rzecz biorąc łatwo dostępnej dla ludzi.

Wykorzystanie surowców wtórnych, takich jak choćby otręby zbożowe czy wysłodki buraczane czy młóto browarniane, może być stosowane do produkcji pasz i może pomóc w rozwiązaniu problemu konkurencji o żywność między zwierzętami hodowlanymi a ludźmi.