Co Polacy wiedzą o finansach?

Jesteśmy przekonani o tym, że na finansach znamy się przynajmniej nieźle. Bankowość nie ma przed nami tajemnic, a stopy procentowe policzymy bezbłędnie nawet obudzeni w środku nocy. Otóż nie do końca tak jest. Dowodem są wyniki testu „Wiedza Polaków w praktyce”, sprawdzającego znajomość wręcz podstawowych zagadnień finansowych. Badanie zostało zrealizowane przez IMAS International w kwietniu 2024 r. na zlecenie Krajowego Rejestru Długów Biura Informacji Gospodarczej.

Osiem niezbyt trudnych pytań

Ankietowanym zadano osiem pytań. Pierwsze z nich brzmiało: Jak oceniasz poziom swojej wiedzy finansowej? Niecałe 4% uważa, że jest on bardzo wysoki, 17% oceniło jako wysoki, a 58% przyznało, że raczej średni. Tylko niecałych 21% ankietowanych uznało, że ich poziom wiedzy finansowej jest, oględnie rzecz ujmując, nie najlepszy. 

Tymczasem zmierzenie się z kolejnymi pytaniami dowiodło, że najbliżej prawdy były te osoby, które określiły swoją znajomość finansowych zagadnień jako raczej niską (17,6%) i bardzo niską (3,3%).

Badanie przeprowadzone przez Krajowy Rejestr Długów (KRD) pokazało, że nie do końca radzimy sobie z podstawowymi w zasadzie zagadnieniami finansowymi. Trudność sprawiły m.in.:

• obliczenie całkowitej kwoty do spłaty. Tylko 73% badanych potrafiło poprawnie obliczyć całkowity koszt zakupu sprzętu AGD na raty 0% z 10% prowizją. Pozostałe osoby nie wiedziały, jak uwzględnić prowizję w ostatecznej cenie.
• wskazanie stron umowy ratalnej. Wprawdzie 2/3 badanych wiedziało, że umowę ratalną podpisuje się z bankiem, ale 1/3 myliła się, wskazując na sklep lub sprzedawcę.
• pojęcie wierzyciela. Zaledwie połowa badanych poprawnie zdefiniowała wierzyciela jako osobę lub instytucję, która udzieliła pożyczki lub kredytu. Pozostali mylili go z dłużnikiem (28%), firmą windykacyjną (10%) lub po prostu nie znali definicji (12%).
• policzenie kosztów kredytu. Ponad połowa badanych nie potrafiła prawidłowo obliczyć kosztów kredytu z odsetkami za zwłokę w spłacie raty.
• wyjaśnienie mechanizmu inflacji. Niemal 60% Polaków błędnie utożsamia spadek inflacji ze spadkiem cen, a 15% nie potrafiło odpowiedzieć na pytanie o jej działanie.
• zrozumienie RRSO: 68% respondentów wiedziało, czym jest RRSO, ale 15% nie miało o nim pojęcia, a 13% błędnie utożsamiło je z nominalnym oprocentowaniem.

Wyniki kwietniowej ankiety przeprowadzonej na zlecenie Krajowego Rejestru Długów korespondują z wynikami VII edycji corocznego badania realizowanego na zlecenie Warszawski Instytutu Bankowości i Fundacji GPW „Poziom wiedzy finansowej Polaków 2024”. Z tego badania wynika, że nasi rodacy największe braki zauważają w obszarze cyberbezpieczeństwa. Istotnie częściej wskazują go osoby w wieku 25-34 i 55-64 lata. Rzadziej wskazywane są inwestowanie (32%), system podatkowy (25%) i kredyty oraz pożyczki (21%), najrzadziej zaś ubezpieczenia (14%) i płatności bezgotówkowe (8%).

Gdzie po wiedzę?

Niska świadomość finansowa prowadzi do podejmowania nieracjonalnych decyzji dotyczących zarządzania finansami i oszczędnościami, a w zasadzie brakiem tych ostatnich. Skutkuje to m.in. nadmiernym zadłużeniem, niefrasobliwym podejściem do pieniędzy, korzystaniem z usług instytucji parabankowych. Szczególnie to ostatnie jest zjawiskiem niebezpiecznym. Według danych Biura Informacji Kredytowej, w pierwszym kwartale 2024 roku wartość pożyczek pozabankowych w Polsce osiągnęła rekordowy poziom 11,4 mld zł, co stanowi wzrost o 17,5% w porównaniu z analogicznym okresem 2023 roku.

Ze wspomnianego badania „Poziom wiedzy finansowej Polaków 2024” wynika jednak, że podejmujemy pewne starania, by podnieść własne kompetencje dotyczące zarządzania pieniędzmi. Osoby ankietowane za najlepsze sposoby pozyskiwania wiedzy o finansach uważają: spotkania bezpośrednie stacjonarne (43%), aplikacje mobilne (35%), cykle artykułów i infografiki w prasie lub w internecie (35%), filmy edukacyjne i materiały wideo (35%). Przydaje się zatem sięganie do rzetelnych źródeł finansowej wiedzy, takich jak portal Bankomania.pl, stacjonarne lub wirtualne spotkania z doradcami PKO Banku Polskiego, ale także  filmy edukacyjne, które sukcesywnie publikujemy na YouTubie.

Starożytni mawiali: ignorantia iuris nocet, czyli nieznajomość prawa szkodzi. Od siebie dodamy, że nieznajomość prawa szkodzi, a brak wiedzy finansowej może słono kosztować.