Pierwsze Muzeum Stanisława Wyspiańskiego!

Nie tylko przemysł filmowy ma swoje rankingi i blockbustery – także na rynku muzealnym zdarzają się wielkie sukcesy i frekwencyjne rekordy. Do takich należała przez lata głośna wystawa „Od Maneta do Gauguina”, która gościła w 2001 r. w polskich muzeach narodowych – w samym tylko Krakowie przyciągnęła ponad 140 tys. osób. Wydawało się, że francuscy mistrzowie ustanowili rekord nie do pobicia. Do czasu otwarcia w 2018 r. wystawy „Wyspiański”, którą zobaczyło ponad 230 tys. osób! Tak duże zainteresowanie twórczością artystyczną autora „Wesela” zaowocowało pomysłem uruchomienia placówki w całości poświęconej jego twórczości. PKO Bank Polski wspierał zarówno tę rekordową wystawę, jak i powstanie nowego muzeum, którego jest mecenasem.

W tym przedsięwzięciu nie mogło zabraknąć Banku, któremu polscy artyści są szczególnie bliscy. O potrzebie powstania Muzeum Wyspiańskiego niech świadczy zainteresowanie jego twórczością i rekordowa frekwencja na wystawie „Wyspiański” z 2018 r., której mecenasem był PKO Bank Polski – podkreśla Iwona Kubańska, dyrektor Regionu Bankowości Detalicznej w Krakowie.

Rotacyjna ekspozycja

Muzeum Stanisława Wyspiańskiego mieści się w budynku Starego Spichlerza przy pl. Sikorskiego w Krakowie. Będzie tu prezentowanych niemal 200 dzieł artysty w dwóch odsłonach, zmienianych cyklicznie co rok. Taką nietypową rotację zdecydowano się zastosować ze względu na bezpieczeństwo prac – w szczególności charakterystycznych dla twórczości artysty pastelowych obrazów na papierze. Są one bardzo wrażliwe nie tylko na różnego rodzaju czynniki środowiskowe, jak temperatura, wilgotność powietrza czy zanieczyszczenia, ale także na działanie światła, które wpływa na niszczenie papieru, powoduje przebarwienia i blaknięcie wielu barwników. Dlatego muzealnicy i konserwatorzy sztuki dobrali odpowiednie oświetlenie i miejsce ekspozycji poszczególnych prac, a rotacyjny czas na „odpoczynek” od oczu zwiedzających i warunków świata zewnętrznego ma zabezpieczyć dzieła przed niszczeniem.

Co pokaże Muzeum Wyspiańskiego

Piętrowy budynek Starego Spichlerza daje wiele możliwości ekspozycyjnych. Na parterze będzie można zobaczyć autoportrety mistrza uzupełnione o wizerunki jego najbliższej rodziny: żony i dzieci, a także portrety przyjaciół i mecenasów. Ekspozycję dopełnią przedstawienia miejsc, w których Wyspiański żył i tworzył: widoki pracowni krakowskich i paryskich, pejzaże z okolic jego mieszkania, widoki ulic rodzinnego miasta i krajobrazy podkrakowskich miejscowości, do których jeździł z najbliższymi.

Na piętrze będą prezentowane dzieła poruszające trzy najważniejsze wątki w jego twórczości: „Żywioły”, „Wawel – dramat królów” i „Apollo-Chrystus”. Wokół nich kuratorzy zbudowali opowieść o artyście. To tu znajdą się najwybitniejsze prace Wyspiańskiego, w tym projekt witraża „Bóg Ojciec” do kościoła Franciszkanów w Krakowie i pastelowe projekty dekoracji tej świątyni, a także projekty witraży do katedry na Wawelu oraz propozycje dekoracji, mebli i tkanin do gmachu Towarzystwa Lekarskiego i sali „Sztuki” w krakowskim Towarzystwie Sztuk Pięknych. Zaskoczeniem dla wielu odwiedzających może być wszechstronność działań twórczych artysty – od malarstwa przez sztukę użytkową po architekturę.

Jednym z największych projektów architektonicznych Wyspiańskiego był „Wawel-Akropolis”. W muzeum będzie można obejrzeć makietę stworzoną według koncepcji Wyspiańskiego, przedstawiającą alternatywną wersję rozbudowy Zamku Królewskiego na Wawelu. Artysta na wzgórzu wawelskim zaprojektował m.in. siedziby Sejmu i Senatu, Muzeum Narodowe i duży stadion widowiskowo-sportowy. Koncepcję wzorował na antycznych państwach-miastach.

W podziemiu nowego muzeum zaplanowano z kolei ekspozycję „Księgi moje”, gdzie będzie pokazywany m.in. księgozbiór Wyspiańskiego z jego odręcznymi notatkami oraz pierwsze wydania jego dramatów i utwory innych autorów, do których Wyspiański wykonał okładki i ilustracje. Obok, w przestrzeni „Metamorfozy”, widzowie zapoznają się z teatraliami: plakatami do sztuk Wyspiańskiego, zdjęciami i fragmentami filmów z najsłynniejszych inscenizacji oraz ekranizacji jego dzieł literackich.

Długa historia powstania

O powstaniu muzeum Wyspiańskiego zaczęto myśleć zaraz po jego śmierci w listopadzie 1907 r. Ówczesna dyrekcja Muzeum Narodowego w Krakowie, przy wsparciu wybitnych osób ze świata literackiego i kulturalnego, wystosowała wielką odezwę do społeczeństwa polskiego oraz zorganizowała kwestę na rzecz uczczenia zmarłego artysty osobnym muzeum, „(…) gdzie byłyby zebrane w pewną całość wszystkie dzieła artystyczne, rękopisy, dzieła z zakresu sztuki stosowanej etc., jakie Muzeum już posiada lub jakie otrzyma w darze od osób lub instytucji”. Rzeczywiście niedługo po tym muzealne zbiory powiększyły się o wiele podarowanych prac i pamiątek po Wyspiańskim.

Niestety muzeum jego imienia nie udało się otworzyć. Do pomysłu powrócono w latach 30. XX w. W projektowanym wówczas nowym gmachu Muzeum Narodowego zaplanowano Panteon Stanisława Wyspiańskiego. Plany zniweczyła jednak wojna. Po 1945 r. pomysł powrócił w formie muzeum biograficznego w mieszkaniach artysty: w Domu Długosza przy ul. Kanoniczej 25 lub w kamienicy przy Krowoderskiej 157. Ostatecznie mieszkanie Wyspiańskiego otwarto dla zwiedzających dopiero w 1983 r. w budynku przy ulicy Kanoniczej 9, a w 2004 r. ekspozycję przeniesiono do Kamienicy Szołayskich.

Nowo otwarte Muzeum Stanisława Wyspiańskiego ma zupełnie inny wymiar – adekwatny do mistrzostwa dzieł i wielkości kolekcji. Mieści się w Starym Spichlerzu z XVIII w., który od początku swojego istnienia pełnił różne funkcje, m.in. spichlerza, fabryki, sklepu i siedziby Stowarzyszenia Architektów Rzeczypospolitej. Po 1945 r., gdy stał się własnością Muzeum Narodowego, urządzono w nim magazyn dzieł sztuki, a w latach 2013–2021 zorganizowano tu Ośrodek Kultury Europejskiej EUROPEUM.

Muzeum Stanisława Wyspiańskiego doskonale wpisuje się w przestrzeń miasta, w którym i dla którego Wyspiański tworzył. Stanowi jednocześnie doskonałe dopełnienie innych oddziałów Muzeum Narodowego w Krakowie: Gmachu Głównego (gdzie w Galerii Sztuki Polskiej XX i XXI w. wystawiono projekty witrażowe Wyspiańskiego do katedry krakowskiej), Kamienicy Szołayskich (tu mieści się wystawa designu eksponująca dzieła Wyspiańskiego), Domu Józefa Mehoffera (prezentującego twórczość przyjaciela artysty z lat młodzieńczych) i Domu Jana Matejki (będącego świetnym miejscem konfrontacji mistrz Matejko – uczeń Wyspiański).