Pełnosprawni pełnoprawni – praca potrzebna od zaraz

Czy osoby niepełnosprawne potrzebują aktywizacji i specjalnych programów?
Z doświadczenia wiem, że tak. To właśnie dzięki różnym programom adresowanym do osób niepełnosprawnych i organizacji pozarządowych działania Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych przynoszą efekty, m.in. poprzez zatrudnienie osób niepełnosprawnych, staże czy samozatrudnienie. Część organizacji pozarządowych wyspecjalizowała się w realizacji projektów aktywizacyjnych adresowanych do osób z niepełnosprawnościami. Dobre przykłady oraz grupa wsparcia pokazują, że aktywność zawodowa jest możliwa i dostępna. Działając w pojedynkę osoby niepełnosprawne mają mniejszą skuteczność.

Czy to znaczy, że chętnie korzystają z takiej szansy?
Patrząc z perspektywy osoby niepełnosprawnej chciałabym wiedzieć, że nie jestem sama z problemem i jest ktoś, kto pomoże mi – np. w znalezieniu pracy. Ponad 20 lat temu, gdy długo szukałam pracy w mieście, z którego pochodzę, takiej pomocy nie otrzymałam, dlatego też – dzięki ogromnej determinacji i dobrym ludziom – znalazłam zatrudnienie w Warszawie i tu zaczęłam nowe życie.

Małgorzata Radziszewska, ekspert ds. projektów w Departamencie ds. Programów w Państwowym Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Wsparcie organizacji zwiększa szanse. Dlatego osoby niepełnosprawne w większości są zainteresowane wszelkimi programami i projektami realizowanymi właśnie przez organizacje pozarządowe, dzięki którym mogą, jak inni, wstać rano i pójść do pracy. Wiemy, że potrzebują, aby ktoś podał im pomocną dłoń, doradził i pokierował czy skontaktował z pracodawcą.

Czytałam wiele wypowiedzi na forach internetowych, w których osoby niepełnosprawne opowiadały o swoich doświadczeniach w poszukiwaniu zatrudnienia. Opisywały, że w otwartych naborach często przegrywają lub pracodawca nie decyduje się na zatrudnienie ich w momencie okazania orzeczenia np. o znacznym stopniu niepełnosprawności, w którym jest zapis ,,całkowicie niezdolny do pracy i samodzielnej egzystencji”, a przecież żadne orzeczenie nie zabrania pracować osobie niepełnosprawnej

Z raportu NIK: Ponad 1,6 mln polskich niepełnosprawnych jest bez pracy. To jeden z najgorszych wyników w całej UE.
Od kilku lat sytuacja na rynku pracy zmienia się dynamicznie. Bezrobocie jest najniższe od 30 lat. Rynek pracy otwiera się dla osób z niepełnosprawnościami, a pracodawcy coraz chętniej patrzą w stronę takich pracowników. Oni sami, podnosząc swoje kwalifikacje, stają się bardziej atrakcyjni na rynku pracy.

Brak zainteresowania osobami niepełnosprawnymi spowodował, że one same zapewne bały się podejmować wyzwania, wiedząc, że i tak są skazane na porażkę.
Na pewno tak. Przez wiele lat po prostu nie dostawały pracy lub oferta była poniżej ich kompetencji i ambicji. Jedyną możliwością były zakłady pracy chronionej (kiedyś tylko spółdzielnie inwalidów). Teraz, kiedy wzrasta ich poziom wykształcenia, kiedy PFRON skutecznie pomaga w zdobywaniu wykształcenia na poziomie wyższym, a uczelnie dostosowują się do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, osoby te stają się atrakcyjne dla pracodawców.

Na uczelniach funkcjonują biura ds. osób niepełnosprawnych, czy wprost biura karier, które również przygotowują te osoby do konkurowania na rynku pracy. Włączający system edukacji także w znacznym stopniu przygotowuje osoby niepełnosprawne do życia na równych zasadach w społeczeństwie. Niepełnosprawność nie jest już tak wielką przeszkodą, by żyć na równi z innymi. Bariery pozostają jeszcze w środowisku zewnętrznym. Nie bez znaczenia jest tu również konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, która duży nacisk kładzie na umożliwienie osobom niepełnosprawnym życia na równi z innymi, a więc można powiedzieć, że jest to trend, który wpływa na zmiany również w obszarze rynku pracy.

Może oferty pracy dla osób niepełnosprawnych nadal nie zachwycają – poszukiwane są najczęściej osoby do telemarketingu, ochrony i do sprzątania. Ale i to się zmienia. Liczne urzędy (w tym centralne) zgłosiły chęć przyjęcia osób niepełnosprawnych na staż.

Pozostaje jednak kwestia dostępności – liczne bariery uniemożliwiają podejmowanie zatrudnienia osobom z niepełnosprawnością fizyczną, co nie znaczy, że osoby z innymi niepełnosprawnościami są wykluczane. Z mojej perspektywy, tzn. osoby poruszającej się na wózku, kwestia dostępności architektonicznej i możliwości dojazdu do pracy jest zasadnicza, ale wiem, że innym osobom niepełnosprawnym tego typu udogodnienia nie są niezbędne (np. osobie niedosłyszącej schody czy wąskie drzwi nie przeszkadzają). Z pewnością grupą osób z dużymi problemami w zatrudnieniu na otwartym rynku pracy są osoby z niepełnosprawnością intelektualną, ale tu specyfika jest dosyć złożona i zakres koniecznego wsparcia np. poprzez trenera pracy – szerszy.

Czyli problem jest również związany z infrastrukturą?
Warto wiedzieć, że PFRON ma środki, które pomagają pracodawcy przystosować i wyposażyć takie miejsca pracy. Środkami tymi dysponuje samorząd powiatowy. Pracodawca nie zostaje z tym problemem sam. Taką pomoc zapewnia ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych od dawna.

Program „Praca-Integracja”, w którym bierze udział PKO Bank Polski, to coś wyjątkowego na polskim rynku.
Jest jednym z trzech programów, które pod wspólnym tytułem ,,Aktywni Plus” szeroko wspierają osoby niepełnosprawne na rynku pracy. Do tej pory zatrudnienie w ramach programu ,,Praca-Integracja” otrzymało prawie 400 osób niepełnosprawnych w dużej firmie.

Z PKO Bankiem Polskim Fundusz podpisał porozumienie dotyczące wspólnych działań na rzecz zatrudniania osób niepełnosprawnych. Jak wygląda realizacja programu?
Najpierw pracodawca zgłasza się do PFRON i składa ofertę zatrudnienia minimum 25 osób niepełnosprawnych. Następnie Fundusz ogłasza konkurs dla organizacji pozarządowych prowadzących agencje zatrudnienia na realizację danej oferty.

Zwycięzca konkursu zajmuje się organizacją całego procesu: znajduje pracowników (rekrutuje) na określone przez pracodawcę stanowiska, wyposaża ich w niezbędne sprzęty i urządzenia wspomagające ich w miejscu pracy, jeśli trzeba zajmuje się szkoleniami.

Rozmawiał Piotr Dunaj