Śmierć właściciela konta. I co dalej?

W takiej sytuacji procedury są precyzyjnie ustalone. Od 1 lipca 2016 r., zgodnie z postanowieniami prawa bankowego, umowa indywidualnego konta bankowego, którego posiadaczem jest osoba fizyczna i nie ma ona związku z prowadzeniem działalności gospodarczej, ulega rozwiązaniu z dniem śmierci właściciela. Jest jednak ważna do chwili wypłaty przez bank środków pieniężnych osobie uprawnionej.

W przypadku rachunku wspólnego i śmierci jednego ze współposiadaczy, rachunek będzie nadal prowadzony jako rachunek wspólny, a pełnomocnictwa udzielone do rachunku pozostają w mocy do czasu ich odwołania.

Kiedy bank dowiaduje się o śmierci właściciela rachunku?

Zwykle informuje o tym osoba bliska zmarłemu (może to być ktokolwiek, nie ma znaczenia czy jest to faktycznie krewny) – przedstawia w banku akt zgonu zmarłego.

Kiedy bank otrzyma informacje o śmierci posiadacza rachunku, zostaje on zablokowany. W zaistniałej sytuacji blokady uniemożliwiają wypłatę środków przez osoby nieuprawnione. Jednocześnie wygasają wtedy wszystkie pełnomocnictwa (rachunek indywidualny) i od tego momentu nie są naliczane opłaty.

W ramach wypłat, po śmierci posiadacza rachunku, przyjmuje się dyspozycje osób uprawnionych w następującej kolejności:

1. wypłaty z tytułu kosztów pogrzebu,
2. wypłaty z tytułu dyspozycji na wypadek śmierci,
3. wypłaty z tytułu spadkobrania.

Jeśli nikt nie poinformuje o śmierci właściciela konta, to po upływie 5 lat od wydania ostatniej dyspozycji dotyczącej rachunku bankowego, bank jest obowiązany wystąpić do rejestru PESEL o ustalenie czy posiadacz rachunku żyje. Po uzyskaniu informacji o jego śmierci, przechowywać środki do momentu zgłoszenia się osób uprawnionych.

W trosce o bliskich warto nie tylko spisać testament, ale też pozostawić zainteresowanym informacje o oszczędnościach, inwestycjach i polisach. Wtedy będzie im łatwiej dotrzeć do wszystkich miejsc, w których zmarły gromadził środki. Bywa, że rodzina nie wie, jak inwestował swoje pieniądze i gdzie je lokował.

Liczba zapytań złożonych przez osoby fizyczne – spadkobierców w bieżącym roku kształtuje się na poziomie 700-800 miesięcznie” – podaje KIR. Poza spadkobiercami zapytania do centralnej informacji o rachunkach mogą składać również instytucje publiczne, w tym gminy.

Samorządy również po uzyskaniu informacji, że posiadacz rachunku zmarł, mogą szukać rachunków osoby zmarłej. W tym roku liczba zapytań, kierowanych do centralnej informacji, wyniosła ok. 1400 miesięcznie, podczas gdy w roku ubiegłym było takich zapytań nieco ponad 1800, a w roku 2019 – ok. 1540. 

Upoważnienie do konta, a śmierć właściciela

W przypadku rachunku indywidualnego pełnomocnictwo wygasa z chwilą śmierci posiadacza rachunku, czyli od chwili jego śmierci – pełnomocnik nie ma uprawnień do składania w banku dyspozycji dotyczących konta i nie może wypłacać z niego pieniędzy. Jeżeli pełnomocnik wypłacił z konta zmarłego pieniądze, nie informując banku o śmierci właściciela, działał bezprawnie.

Aby zapewnić bliskim możliwość korzystania z pieniędzy zgromadzonych na rachunku na wypadek śmierci, można skorzystać z tzw. dyspozycji na wypadek śmierci. Inną możliwością jest otwarcie rachunku wspólnego.

Dyspozycja wkładem – co to jest?

Posiadacz rachunku indywidualnego może polecić bankowi dokonanie – po swojej śmierci – wypłaty z rachunku określonej sumy. Dotyczy to m.in.: małżonków, rodziców, dzieci lub rodzeństwa. Warto wiedzieć, że:

1. Dyspozycja na wypadek śmierci może być złożona na rzecz wielu osób lub ograniczyć się do jednego członka rodziny.
2. Da się ją odwołać albo zmienić w każdym czasie na piśmie.
3. Jeżeli została wydana więcej niż jedna dyspozycja, a łączna suma dyspozycji przekracza kwotę, o której mowa w pkt 6, dyspozycja wydana później ma pierwszeństwo przed wydaną wcześniej.
4. Kwota wypłacona z tytułu realizacji dyspozycji wkładem nie wchodzi do spadku po posiadaczu rachunku.
5. Taką dyspozycję można złożyć w kilku różnych bankach.
6. Kwota wypłaty z tytułu dyspozycji na wypadek śmierci, bez względu na liczbę złożonych dyspozycji, nie może być wyższa niż dwudziestokrotne przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłaszane przez prezesa GUS za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku.

Gdzie szukać informacji?

Ponieważ nie zawsze wiemy, gdzie i jak zmarła osoba lokowała swoje pieniądze, banki są zobowiązane prowadzić Centralną informację o rachunkach bankowych. Znajdują się tam informacje na temat wszystkich rachunków bankowych prowadzonych w bankach oraz spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (rachunki osób fizycznych, w tym przedsiębiorców, osób małoletnich i rachunków wspólnych). 

Centralna informacja jest bardzo dużym ułatwieniem dla osób poszukujących informacji o rachunkach bankowych należących do osób zmarłych lub nawet ich samych – jeśli np. zapomnieli, gdzie założyli lokatę w banku (zdarzają się takie przypadki). 

Zakładasz konto, ustal od razu, co w razie śmierci

Wybierając jedno z kont w PKO Banku Polskim możemy od razu złożyć dyspozycję na wypadek śmierci. Takie formalności, choć z pozoru błahe, niezwykle ułatwiają rodzinie pogrążonej w żałobie, załatwianie trudnych spraw.

To warto wiedzieć:

• Po śmierci pełnomocnictwa do konta indywidualnego wygasają.
• Wypłata środków z rachunku bankowego następuje na rzecz spadkobierców, którzy przedstawią postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku lub poświadczenie dziedziczenia.
• W przypadku śmierci jednego ze współposiadaczy rachunku, bank nie blokuje rachunku wspólnego – pozostały współposiadacz może z niego nadal korzystać.
• W banku można złożyć dyspozycję na wypadek śmierci - środki zgromadzone na koncie, zostaną wówczas przekazane wskazanej osobie (nie są one częścią masy spadkowej).

Tomasz Waligóra