Według ostatniego raportu Instytutu Emerytalnego, w 2049 r. około 30 proc. naszego społeczeństwa będą stanowić osoby powyżej 65. roku życia, a liczba pracujących będzie znacząco niższa niż tych w okresie przed podjęciem aktywności zawodowej oraz tych po zakończeniu aktywności zawodowej. Z kolei z prognozy ZUS wynika, że do 2080 r. liczba osób w wieku produkcyjnym osiągnie niewiele ponad 14 mln, a tych w wieku poprodukcyjnym przekroczy 15 mln.
W obliczu takich realiów ochrona i przestrzeganie praw pracowników, szczególnie w okresie przedemerytalnym, staje się ważnym zadaniem na dużą skalę. Drugim istotnym aspektem problemu emerytalnego jest kwestia relacji liczby pracujących do liczby osób pobierających emerytury. Rosnąca liczba tych drugich może budzić niepokój co do wysokości przyszłych emerytur. Temu ma zaradzić wprowadzany obecnie system Pracowniczych Planów Kapitałowych (PPK). Warto będąc w dowolnym okresie rozwoju kariery zawodowej samemu zatroszczyć się o wysokość swej emerytury.
Obecnie pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. Jest to zgodne z Kodeksem pracy, a dokładniej z art. 39.
Okres ochronny przed emeryturą
Zwrot „wiek emerytalny” należy rozumieć jako „normalny” wiek, w którym pracownik może przejść na emeryturę. Oczywiście niektórzy z nas, w zależności od wykonywanej pracy, mogą zrobić to wcześniej. Dotyczy się to określonych grup zawodowych.
1 października 2017 r. w życie weszła nowelizacja ustawy o emeryturach i rentach. Zgodnie z nią data osiągnięcia uprawnień do emerytury nadal zależy od daty urodzenia, ale obniżeniu uległ wiek emerytalny.
Teraz wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. W związku z tym obniżeniu uległ również wiek, w którym rozpoczyna się ochrona przedemerytalna. Zostaną nią objęte kobiety, które ukończyły 56 lat i mężczyźni, którzy ukończyli 61 lat, czyli osoby, którym brakuje 4 lat do emerytury.
Ochrona przedemerytalna nie dotyczy jednak osób, które są zatrudnione na innej podstawie niż umowa o pracę. Nawet gdy jest to tylko niewielka część etatu. Jeśli pracujemy na umowę o dzieło lub zlecenia, nie możemy skorzystać z takiej ochrony. Pamiętajmy, że pracownik zatrudniony w kilku zakładach pracy wszędzie ma zagwarantowaną ochronę, niezależnie od wymiaru etatu.
Prawo do ochrony przedemerytalnej mają:
- Pracownik, któremu brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego,
- Okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem wieku emerytalnego.
Ochrona przedemerytalna
Warto wiedzieć, że osobom objętym okresem ochronnym nie można obniżyć pensji. Ochrona w wieku przedemerytalnym gwarantuje zakaz zmieniania warunków finansowych, na jakich zatrudniony jest pracownik. Zdarza się, że w wyjątkowych sytuacjach pracodawca może w trakcie okresu ochronnego zmniejszyć pensję – np. wtedy, gdy zmieniono w zakładzie układ zbiorowy.
Okres ochronny przed emeryturą a umowa na czas określony
Tu jest ważne, aby pracownik był zatrudniony na czas nieokreślony. W przypadku umów na czas określony stosunek pracy kończy się wraz z wygaśnięciem umowy. Wtedy nie można zastosować przepisów o okresie ochronnym przed emeryturą.
Ochrona przedemerytalna – nauczyciele
Nauczycielom zatrudnionym na podstawie Karty Nauczyciela przysługuje ochrona przedemerytalna wynikająca z art. 39 Kodeksu pracy. Nie dotyczy ona jednak wszystkich nauczycieli – jedynie tych, którzy są zatrudnieni na umowę o pracę. Ochrona nie obejmuje natomiast nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania. Dlatego dyrektor szkoły może zwolnic taką osobę, mimo że nauczycielowi brakują cztery lata do uzyskania prawa do emerytury.
Okres ochrony przedemerytalnej – kiedy nie działa?
Bywają sytuacje, kiedy – mimo że pracownik jest objęty ochroną – można go zwolnić. Ochrona przedemerytalna nie będzie dotyczyć:
- pracowników, których pracodawca chce zwolnić z ich winy (dyscyplinarnie);
- pracowników, którzy uzyskali prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy;
- pracowników zakładu pracy, względem, którego ogłoszono upadłość lub likwidację;
- pracowników, którym do osiągnięcia wieku emerytalnego brakuje mniej niż 4 lata, ale wraz z osiągnięciem tego wieku nie będą posiadali okresów zatrudnienia uprawniających do emerytury;
- pracodawców, którzy podlegają przepisom o zwolnieniach grupowych;
- pracowników utracili zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy albo niezawinioną przez pracownika utratę uprawnień koniecznych do jej wykonywania.
Nawet jeden dzień przed objęciem okresem ochronnym pracownika pracodawca może wręczyć wypowiedzenie. Nie ma wtedy znaczenia, że samo wypowiedzenie kończy się już w trakcie okresu ochronnego – i tak musimy się pożegnać z etatem, bo w momencie wręczania wypowiedzenia pracownik nie miał jeszcze prawa do okresu ochronnego.
Jak widać, nawet ustawowa ochrona nie zagwarantuje na 100 proc. pracy. Dodając do tego nieznaną wysokość przyszłej emerytury, warto już dziś zatroszczyć się o nią.
Przydatne jest pogłębienie wiedzy i przystąpienie do tworzonych obecnie PPK. Jest to jeden z najbardziej atrakcyjnych wariantów systematycznego oszczędzania na emeryturę. Zgodnie z ustawą głównym źródłem finansowania PPK są miesięczne wpłaty finansowane przez:
- pracodawcę odpowiednio w wysokości 1,5 proc. wynagrodzenia oraz do 2,5 proc. w ramach dobrowolnej dodatkowej wpłaty,
- pracownika w wysokości 2 proc. wynagrodzenia oraz do 2 proc. w ramach wpłaty dodatkowej (dobrowolnej).
Dodatkowo uczestnik programu otrzymuje od Państwa wpłatę w wysokości 250 zł (dla przystępującego) oraz dopłatę roczną z tytułu aktywnego oszczędzania w kwocie 240 zł.
Poza PPK każdy pracujący może tez zupełnie samodzielnie zadbać o swoją emeryturę zakładając uprzywilejowane podatkowo indywidualne konto do oszczędzania na emeryturę. Takie możliwości daje Pakiet Emerytalny PKO TFI (IKZE+IKE) – kompleksowy, długoterminowy program emerytalny.
Pakiet emerytalny PKO Banku Polskiego
Dlaczego warto się na niego zdecydować?
- Oprócz korzyści związanych z samym oszczędzaniem możemy co roku odliczyć od podstawy opodatkowania kwotę, która została wpłacona na konto IKZE w danym roku podatkowym. Dzięki temu podatek do zapłaty za rok 2020 może być niższy nawet o 2007,17 zł.
- Wypłata z IKZE nie jest objęta 19 proc. podatkiem od zysków kapitałowych ani nie jest objęta stawką podatku dochodowego wynoszącą 17 proc. lub 32 proc. Z wypłacanych z IKZE środków pobierany jest wyłącznie 10 proc. ryczałtowy podatek.
- Wypłata z IKE nie jest objęta 19 proc. podatkiem od zysków kapitałowych.
Tomasz Waligóra
