Encyklopedia Finansów
Parabank
Parabank to instytucja świadcząca takie usługi jak bank, ale niepodlegająca regulacjom zapisanym w Prawie bankowym. Prawo to zastrzega wyłącznie dla banków jedną z najważniejszych, wyróżniających je czynności, przesądzających także o ich odpowiedzialności publicznej. Jest nią przyjmowanie depozytów, a depozyty w bankach są objęte gwarancjami Bankowego Funduszu Gwarancyjnego i gdyby środków w nim zabrakło – także gwarancjami państwa. Choć „parabank” nie ma w polskim prawie swojej definicji, to można tak określić instytucję, która zajmuje się przyjmowaniem depozytów, mimo że bankiem nie jest. Nie podlega restrykcyjnym regułom mającym zapewnić bezpieczeństwo depozytów oraz nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego.
rozwińParafka
Parafka to rodzaj sygnatury, którą robimy własnoręcznie. Nie musi być czytelna, w przeciwieństwie do podpisu, w którym powinny być w miarę wyraźne i możliwe do zidentyfikowania litery zawierające przynajmniej część naszego nazwiska. Parafka nie musi zawierać żadnych dających się do rozszyfrowania liter. Ale też nie powinien być byle jaki, ponieważ ostatecznie parafka to także nasz graficzny znak firmowy. Używamy jej zamiast podpisu, tam gdzie podpis nie jest konieczny, a więc parafka też w jakiś sposób świadczy o nas. Najczęściej parafkę stawiamy na każdej stronie wielostronicowej umowy, poświadczając w ten sposób, że znamy i akceptujemy jej treść. Dlatego warto mieć w zanadrzu własną parafkę, w miarę przyzwoitą i taką, którą można w razie konieczności powtórzyć.
rozwińPasywa
Pasywa są to zobowiązania firmy - na przykład wobec dostawców, czy też wobec banku, które finansuje się z kredytów. To źródła finansowania prowadzonego przez nią biznesu i majątku, czyli aktywów. Dla banku pasywami są nasze depozyty i lokaty. Pieniądze pożyczone od nas bank pożycza z kolei innym, udzielając im kredytów. Pasywa i ich przeciwieństwo - aktywa tworzą razem bilans. Żelazna zasada mówi, że pasywa muszą być równe aktywom. Pasywa dzielą się na dwie grupy: kapitał własny (został on wniesiony do spółki i jest jej własnością) oraz kapitał obcy. Kapitał obcy to kredyty, pożyczki i wszystkie pozostałe zobowiązania. Każda firma zastanawia się skąd wziąć środki na finansowanie działalności, czyli jakim kapitałem ją finansować. Dlatego prowadzi bardzo ważne obliczenia kosztu pozyskania kapitału.
rozwińPayback
Payback to program lojalnościowy oferowany przez firmy swoim klientom. Program Payback polega na zbieraniu punktów za zakupy i wymianie ich na nagrody, bony, kupony promocyjne. Każdy uczestnik programu lojalnościowego ma indywidualną kartę, na której zbiera punkty za zakupy w sklepach tradycyjnych lub internetowych. Uczestnictwo w programie umożliwia także korzystanie ze zniżek, rabatów i specjalnych promocji. Payback stworzył niemiecki koncern handlowy Metro AG. W Polsce ten rodzaj programów wystartował w 2009 roku.
rozwińPieniądz
Pieniądz jest miarą wartości towarów i usług, a przez to podstawą wymiany gospodarczej. Zanim wymyślono pieniądz, handel odbywał się poprzez wymianę towaru za towar, czyli był to handel barterowy. Wymieniano w ten sposób głównie artykuły pierwszej potrzeby. Wraz ze wzrostem wymiany handlowej nasi praprzodkowie zaczęli używać do płacenia złota i kamieni szlachetnych. Potem pojawiły się monety, a wraz z nimi narodził się pieniądz. Z czasem okazało się, że pieniądze ze złota czy srebra, czyli pieniądz kruszcowy, trudno przewozić, a poza tym jest to niebezpieczne ze względu na możliwość rabunku. Władcy gromadzący w swoich skarbcach pieniądze kruszcowe wystawiali więc rodzaj zaświadczeń, żeby upoważniony mógł odebrać odpowiednią sumę „prawdziwych” pieniędzy ze skarbca. Takie były początki pieniądza papierowego, który zaistniał na skalę powszechną w XVIII w. Wraz z rozwojem bankowości pojawił się pieniądz bezgotówkowy, którego obieg polega na tym, że zobowiązanie jest regulowane z rachunku bankowego i pieniądz taki krąży jedynie pomiędzy tymi rachunkami. Teraz zaczyna się kolejna epoka – pieniądza elektronicznego. Tego pieniądza nie trzyma się w banku, choć wydaje go bank na podstawie tego, co wpłynęło na rachunek bankowy lub z udzielonego kredytu. Nosi się go ze sobą tak, jak banknoty czy monety, ale w przeciwieństwie do nich pieniądz elektroniczny nie istnieje fizycznie. Jest zapisem pewnego algorytmu na nośniku pamięci – karcie, dysku lub np. dysku smartfona.
rozwińPieniądz elektroniczny
Pieniądz elektroniczny to odpowiednik wartości rzeczywistego pieniądza, ale przechowywany elektronicznie na kartach czy należących do właściciela pieniądza urządzeniach. Wydawca pieniądza elektronicznego – czyli ten kto zamienia rzeczywiste pieniądze na zapis elektroniczny – ma obowiązek, żeby go zawsze, gdy tylko chcemy, wykupić i zamienić z powrotem na szeleszczącą gotówkę. Pieniądz elektroniczny może być wykorzystywany do dokonywania płatności bez konieczności zaangażowania w transakcję rachunków bankowych, gdy nosimy go przy sobie na odpowiednim nośniku, tak jak gotówkę. Transakcje pieniądzem elektronicznym nazywamy e-płatnościami lub płatnościami elektronicznymi.
rozwińPIN
PIN (skrót od angielskiego Personal Identification Number) to indywidualny numer osobisty służący do potwierdzenia przeprowadzenia transakcji. PIN najczęściej stosowany jest podczas wypłaty pieniędzy w bankomacie lub dokonywania płatności za pomocą karty płatniczej. Kod PIN to kombinacja czterech cyfr (od 0000 do 9999), która stanowi zabezpieczenie kart debetowych lub kredytowych. Zwykle trzykrotne wpisanie PIN-u skutkuje zablokowaniem nośnika (karty płatniczej), umożliwiając wykonanie operacji.
rozwińPiramida finansowa
Piramida finansowa to jeden z najbardziej znanych schematów oszustw finansowych. Twórcą był Carlo Ponzi i od jego nazwiska nazywana jest również schematem Ponziego. Polega na prostym mechanizmie: zysk każdego jej uczestnika sytemu zależy od wpłat kolejnych uczestników. Utrzymywanie piramidy wymaga zatem stałego dopływu kolejnych klientów, wabionych obietnicą wysokich zysków. Kiedy ich liczba się wyczerpie, piramida finansowa upada. Carlo Ponzi, wykorzystując ten schemat, oszukał w latach 20. zeszłego stulecia klientów na kwotę 15 mln dolarów. Znanym twórcą piramidy finansowej, która zawaliła się gdy zaczął się ostatni kryzys, był Bernard Madoff. Przyciągał przede wszystkich bogatych inwestorów, którzy mogli mu powierzyć nawet 65 mld dolarów. Madoff został skazany na 150 lat więzienia.
rozwińPIT
PIT to podatek od dochodów osobistych, a skrót pochodzi od angielskiej nazwy Personal Income Tax. Każda osoba, która uzyskuje dochody, ma obowiązek odprowadzania podatku PIT. Opodatkowane PIT są dochody uzyskane z pracy, renty, emerytury, zasiłku dla bezrobotnych, a także z działalności gospodarczej. Muszą go płacić również wykonujący wolne zawody oraz sprzedający prawa majątkowe, na przykład autorskie, czyli twórcy. W podatku PIT podstawą opodatkowania jest dochód, czyli różnica pomiędzy uzyskanym przychodem a kosztami jego pozyskania. PIT to także określenie druku urzędowego, na których każdy podatnik co roku składa deklarację podatkową. PIT został wprowadzony w Polsce w 1992 roku.
rozwińPłatność elektroniczna
Płatność elektroniczna (e-płatność) dokonywana jest przez internet, z komputera stacjonarnego lub urządzenia mobilnego, smarfona lub tabletu. Wraz z rozwojem handlu internetowego zaczęli powstawać pośrednicy realizujący płatności w ten sposób, że udziela się im zgody na dostęp do własnego rachunku w banku lub numer karty płatniczej dla realizacji konkretnej transakcji, pośrednik pobiera pieniądze i natychmiast informuje sprzedawcę, iż są one dla niego dostępne. Dzięki temu sprzedawca może niezwłocznie wysłać towar. Pośrednicy pobierają za to prowizje od sprzedawców i są one na ogół niższe niż prowizje od transakcji kartami płatniczymi. Kwestią sporną w przypadku płatności elektronicznych jest zakres dostępu do rachunku przez pośrednika. Problemem prawnym w przypadku e-płatności jest zakres dostępu do rachunku bankowego klienta przez pośrednika oraz jego odpowiedzialność za transakcję.
rozwińPłatność kartą
Kartą można zapłacić za wszelkiego rodzaju towary i usługi, wszędzie tam, gdzie jest ona akceptowana, czyli tam, gdzie są terminale płatnicze. Aby sprzedawcy opłacało się zainstalować terminal płatniczy, sklep musi mieć odpowiednio duże obroty, gdyż płaci on za dzierżawę terminalu oraz ponosi opłaty interchange, stanowiące odsetek od wartości transakcji. Te ostatnie zostały w 2015 roku bardzo mocno obniżone, co ma spowodować, że sprzedawcy będą chętniej instalować terminale i przyjmować płatności kartą. Podobnie sytuacja wygląda z płatnościami mobilnymi – umożliwiają one płacenie kartą, której fizycznie nie nosi się przy sobie, ale jej dane są zakodowane w aplikacji mobilnej zainstalowanej w smartfonie, albo płacenie bezpośrednio z rachunku bankowego, bez pośrednictwa karty. Kartą można płacić także za zakupy dokonywane w sklepach internetowych, z góry, podając jej numer i kod CCV albo przy odbiorze – w punkcie odbioru lub kurierowi. W zależności od formy płatności sklepy mogą pobierać dodatkowe opłaty.
rozwińPłatność za pobraniem
Płatność za pobraniem, czyli przy odbiorze, jest jedną z możliwych form płatności podczas robienia zakupów w sklepach internetowych. Płatności za pobraniem dokonuje się dopiero w chwili dostarczenia zakupów, na przykład przez kuriera. Płacić można gotówką, ale kurierzy z reguły są już wyposażeni w mobilne terminale płatnicze, dlatego możliwe jest również płacenie kartą lub przez aplikację mobilną w smartfonie.
rozwiń