Encyklopedia Finansów
Hasło
Hasło to nasz identyfikator, który potwierdza naszą tożsamość lub uprawnienia. Haseł używamy, żeby zalogować się do komputera, do poczty elektronicznej, smartfona lub do rachunku w banku przez internet. Haseł od najdawniejszych czasów używali szpiedzy i wojskowi. Andrzej Kmicic z „Potopu” podsłuchał hasło, którego używały szwedzkie straże i dzięki temu dostał się do armaty, żeby ją wysadzić. Niestety to wada haseł. Stosunkowo łatwo je wykraść albo podsłuchać. Dlatego w bankach używa się dwuskładnikowego uwierzytelnienia, którego tylko jednym składnikiem jest hasło. Tak czy inaczej trzeba pamiętać, żeby naszych haseł nikomu nie zdradzać, bo wtedy ryzykujemy, że nasze pieniądze będą mniej bezpieczne. Hasła nie powinny być też zbyt proste, składać się z niewielu liter lub jednego słowa, gdyż bardzo łatwo je wtedy złamać. Powinny być długie, składać się z dużych i małych liter, cyfr i innych znaków.
rozwińHistoria transakcji
Historia transakcji to wszystkie zrealizowane transakcje, jakich dokonaliśmy z rachunku bankowego. Wszystkie transakcje prezentowane są w niej ze szczegółami, mają dane odbiorcy, dane zleceniodawcy, rodzaj i datę transakcji, walutę oraz kwotę, a także datę jej zaksięgowania. Każda transakcja ma swój unikalny numer. Dzięki temu w wypadku zaistnienia jakichkolwiek wątpliwości czy została dokonana, i czy wpłynęła na właściwy rachunek po tym numerze można ją zidentyfikować i prześledzić cały jej przebieg.
rozwińHossa
Hossa to długotrwały wzrost cen papierów wartościowych, towarów lub innych instrumentów notowanych na giełdzie, czyli wzrostowy cykl koniunktury, a więc przeciwieństwo bessy. Hossa, podobnie jak bessa dzieli się na kilka faz oddzielonych od siebie korektami – w przypadku hossy – spadkowymi. Najciekawsze jest ostatnia faza hossy, kiedy ceny gwałtownie rosną. Bardzo często tworzą się wówczas bańki spekulacyjne polegające na tym, że gwałtowny i trwały wzrost cen przyciąga wciąż nowych inwestorów, a tym samym przedłużające ostatnią fazę hossy. Gdy taka bańka pęka, następuje gwałtowny krach. Symbolem hossy jest byk – gdyż atakuje on rogami uderzając od dołu do góry. Symbolem giełdy – są postaci walczących ze sobą byka i niedźwiedzia.
rozwińI filar
Reforma emerytalna z 1999 roku wprowadziła system emerytalny składający się z trzech elementów, czyli „trzech filarów”. I filar to emerytura wypłacana z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zarządzanego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Emerytura ta wypłacana jest ze składek osób aktualnie pracujących, a taki system nazywa się repartycyjnym. Do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych co miesiąc trafia określona kwota składek, które odprowadzane są z wynagrodzeń pracujących. Te składki finansują wypłaty emerytur pobierających już świadczenia. Wysokość składek wpłacanych przez każdego ubezpieczonego jest odnotowywana przez ZUS, gdyż każdy ma indywidualne konto. Składki zapisywane na tym koncie nie są inwestowane, jednak są corocznie waloryzowane w takiej wysokości, w jakiej zostało to uchwalone przez parlament. Wysokość emerytury z I filaru będzie więc zależeć od wysokości składek, systematycznego ich wpłacania oraz stopy waloryzacji.
rozwińII filar
II filar to druga część systemu emerytalnego wprowadzonego w wyniku reformy z 1999 roku. II filar tworzą otwarte fundusze emerytalne (OFE). Każda osoba od momentu podjęcia pierwszej pracy ma prawo zawarcia umowy z jednym z działających OFE. Od tej pory do wybranego OFE przekazywana jest co miesiąc część składki na ubezpieczenie społeczne. Fundusz tę składkę inwestuje, zgodnie ze zmieniającymi się w tym zakresie przepisami. Skumulowane składki, jakie wpłynęły do funduszu wraz z wynikiem jego inwestycji tworzą emeryturę kapitałową. Składki wpłacone do OFE podlegają dziedziczeniu, w przeciwieństwie do emerytury z I filaru. System emerytalny II filaru w zamyśle z 1999 roku miał być obowiązkowy i powszechny, to znaczy obejmować wszystkich pracujących. Po tych zmianach udział w II filarze, czyli przystąpienie do wybranego OFE nie jest obowiązkowe.
rozwińIII filar
III filar systemu emerytalnego polega na całkowicie dobrowolnych, dodatkowych ubezpieczeniach emerytalnych. Do tego systemu należą Pracownicze Programy Emerytalne, indywidualne konta emerytalne (IKE) oraz indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego (IKZE). W zasadzie każdy sposób dobrowolnego oszczędzania na emeryturę można określić jako III filar, jednak formy takie jak IKE i IKZE mają tę zaletę, że wpłaty do pewnej wysokości można odliczyć od dochodu przed opodatkowaniem (IKZE), a wypłaty są zwolnione z podatku od zysków kapitałowych (IKE i IKZE). Zmiany w systemie emerytalnym z 2013 roku spowodowały, że ubezpieczenia emerytalne w III filarze funkcjonują na podobnych zasadach, jak pozostałe rodzaje dobrowolnych ubezpieczeń.
rozwińIKO
IKO to aplikacja PKO Banku Polskiego umożliwiająca dokonywanie płatności mobilnych. Dzięki aplikacji IKO można obsługiwać własny rachunek bankowy (konto w PKO BP, Inteligo, portmonetka IKO) na telefonach z systemem iOS, Android, Windows Phone, Symbian, Java lub Blackberry. Aplikacja IKO umożliwia sprawdzanie salda rachunku i historii transakcji, zlecania przelewów pomiędzy własnymi rachunkami, polecenia przelewów zwykłych i zdefiniowanych bez konieczności logowania się do systemu bankowości elektronicznej. IKO łączy funkcje bankowe z płatniczymi, czyli regulowaniem płatności w sklepach tradycyjnych i internetowych i wypłaty z bankomatów za pośrednictwem smartfonów.
rozwińImport
Import to przywóz towarów i usług z zagranicy. W Unii Europejskiej, podobnie jak w przypadku eksportu, przywóz towarów w krajach należących do UE nie nazywa się importem, tylko zakupem wewnątrzwspólnotowym. Od początku transformacji ustrojowej, czyli od la 90. zeszłego stulecia, import odgrywał dla Polski bardzo ważną rolę, gdyż nie był to tylko przywóz towarów konsumpcyjnych, ale również maszyn i urządzeń, czyli środków produkcji oraz technologii i kapitału. Dzięki temu polska gospodarka mogła się modernizować, ale z drugiej strony nasz kraj miał wskutek tego ujemne saldo w handlu zagranicznym, czyli deficyt. W ciągu kilku ostatnich lat saldo to zaczęło się wyrównywać, co może świadczyć o dojrzałości gospodarki.
rozwińIndeks giełdowy
Indeks giełdowy to podstawowy wskaźnik koniunktury na rynku. Indeksy ogłaszają same giełdy, jak również instytucje inwestycyjne, na przykład banki, analizujące koniunkturę na giełdach. W przypadku giełd towarowych sprawa jest dość prosta, bo np. cena bruszla soi to jednocześnie indeks (choć tu też tworzone są indeksy złożone z grup towarów). Sprawa jest bardziej skomplikowana na rynkach finansowych, gdzie notowane są akcje tysięcy spółek. Do składu indeksu wybierana jest pewna grupa spółek, na przykład największe notowane na danym rynku, spółki przemysłowe, budowlane albo banki. Każdej ze spółek wchodzących w skład indeksu przyznawany jest pewien „udział” wyrażany procentowo, zazwyczaj w zależności od tego, czy jest to duża, czy mniejsza spółka, a czasem także od jej udziału w obrotach giełdy. Kiedy ceny akcji spółki rosną, proporcjonalnie do jej udziału rośnie też wartość indeksu. W ten sposób wzrost lub spadek cen akcji każdej ze spółek wchodzących w skład indeksu przelicza się na jego wartość w proporcjach do udziału każdej z nich w indeksie. Indeks giełdowy służy nie tylko informacji o koniunkturze na danym rynku czy w sektorze gospodarki. Na jego podstawie konstruowane są rozmaite instrumenty pochodne, służące albo zabezpieczaniu transakcji, albo też po prostu spekulacji.
rozwińInflacja
Inflacja oznacza trwały wzrost cen w gospodarce, a zatem i obniżenie wartości pieniądza. Wzrost cen szacowany jest na podstawie koszyka dóbr, którego skład co roku jest modyfikowany, gdyż ma odzwierciedlać preferencje konsumpcyjne całego społeczeństwa. Przyczyny inflacji mogą być różne. Jest na przykład inflacja popytowa, gdy w gospodarce jest zbyt dużo pieniędzy, lub inflacja kosztowa, kiedy wzrost cen spowodowany jest wzrostem kosztów produkcji. Niska inflacja jest dla gospodarki korzystna i świadczy o jej wzroście. Jednak inflacja może mieć różne nasilenie, od pełzającej (1-5 proc.), przez krocząca (5-15 proc.), galopującą (powyżej 15 proc.), po hiperinflację, kiedy ceny rosną po kilkadziesiąt procent rocznie. Hiperinflacja powoduje załamanie gospodarki. Aby uniknąć zbyt wysokiej inflacji, kontrolują ją banki centralne, ustalając cel inflacyjny, czyli roczny poziom wzrostu cen dla gospodarki korzystny. Żeby osiągnąć ten cel, ustalają wysokość stóp procentowych, czyli koszt pieniądza. Kiedy pieniądza w gospodarce jest za dużo, podnoszą jego koszt, a gdy za mało - obniżają go.
rozwińInstrument finansowy
Instrument finansowy to rodzaj umowy zawieranej pomiędzy dwoma stronami, w wyniku której jedna uzyskuje prawo do otrzymania pieniędzy (lub na przykład akcji) od drugiej strony, a ta druga automatycznie ma wobec niej zobowiązania finansowe (na przykład jeśli wyemitowała obligacje albo zaciągnęła kredyt) lub – jak w przypadku akcji – oddaje jej część własnego kapitału. Listę instrumentów finansowych zawiera polskie prawo, jak też unijna dyrektywa MiFID. Instrumentami finansowymi są więc akcje, obligacje, bony skarbowe, bony komercyjne, certyfikaty depozytowe, a także pochodne instrumenty finansowe, jak na przykład opcje, kontrakty terminowe, kontrakty futures, swapy. Ponieważ instrumentów tych jest bardzo wiele, a korzystanie z niektórych wymaga wysoko specjalistycznej wiedzy, specjalistom nie wolno oferować takich instrumentów osobom, które nie mają odpowiedniej wiedzy i doświadczenia.
rozwińInstytucja finansowa
Instytucją finansową określa się każdą firmę, której głównym celem działalności jest obracanie pieniędzmi i czerpanie z tego zysków. Dla instytucji finansowych pieniądz to podstawowy produkt. Instytucjami finansowymi są banki (centralne, komercyjne, inwestycyjne, spółdzielcze, specjalistyczne), zakłady ubezpieczeniowe, zakłady reasekuracyjne, kasy oszczędnościowe, fundusze oszczędnościowe, emerytalne i powiernicze, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, giełda, izby rozliczeniowe, oraz spółki finansowe. Ponieważ obrót pieniądzem jest szczególnie ważny dla bezpieczeństwa państwa i gospodarki, instytucje finansowe podlegają bardzo precyzyjnym regulacjom prawnym.
rozwiń