Encyklopedia Finansów
Płynność
Płynność to zdolność do terminowego regulowania zobowiązań. Z płynnością mamy do czynienia wtedy, kiedy mamy wystarczającą ilość pieniędzy, żeby te zobowiązania spłacić. Jeśli nie zdążyliśmy w terminie spłacić raty kredytu, a wiemy, że otrzymamy wynagrodzenie dopiero za kilka dni, to znaczy, że straciliśmy płynność. W okresie dekoniunktury w gospodarce, obniżek wynagrodzeń i wzrostu bezrobocia sytuacja utraty płynności zdarza się coraz częściej, zarówno ludziom, jak i firmom. W przypadku firm rosną wtedy zatory płatnicze, a terminy wzajemnych rozliczeń wydłużają się. Utrata płynności nie oznacza, że firma musi upaść. Może porozumieć się z wierzycielami w kwestii wydłużenia terminów płatności i restrukturyzacji długów. Kiedy koniunktura się poprawi, taka firma ma szansę znowu stanąć na nogi. Ważne, żeby utrata płynności, jeśli już wystąpi, nie trwała zbyt długo. Instytucją, która w żaden sposób nie może sobie pozwolić nawet na najkrótszą utratę płynności, jest bank. Dlatego banki muszą mieć zawsze sporo większy zapas gotówki, niż potrzeba na bieżące wypłaty. Nazywają to „poduszką płynnościową”.
rozwińPMI
PMI to jeden z najważniejszych wskaźników koniunktury, obliczany przez firmę MarkIT dla 26 krajów, w tym dla Polski, oraz kilku regionów gospodarczych. Powstaje w wyniku ankiety przeprowadzanej co miesiąc wśród kadry kierowniczej dobranych przedsiębiorstw. Ankietowani odpowiadają na pytania o zmiany w wielkości produkcji, nowych zamówieniach, stanie zapasów oraz o to, jakie zmiany przewidują w najbliższej przyszłości. Odpowiedzi mogą być trzy: poprawa, brak zmian albo pogorszenie. Na tej podstawie oblicza się wartość wskaźnika, która może wynosić od 0 do 100. Większa od 50 oznacza, że koniunktura jest dobra, mniejsza – że jest słaba. Ważne jest również to, czy kolejne miesięczne wskaźniki są coraz wyższe, czy też coraz niższe, gdyż świadczy to o kierunku, w jakim zmierza sytuacja gospodarcza.
rozwińPodatek
Podatki to obowiązkowe daniny nakładane przez państwo na obywateli (czyli osoby fizyczne) oraz firmy. Władcy, czyli suwerenowie, pobierali podatki od najdawniejszych czasów. Kościół katolicki pobierał przez wieki dziesięcinę, miasta w średniowieczu pobierały cła od kupców. Były to z reguły podatki płacone w naturze – polegały na oddawaniu części zbiorów czy towarów. Obecnie wszystkie państwa mają określone systemy podatkowe, zależące od ich polityki społecznej i wielkości wydatków publicznych. Z podatków utrzymywana jest służba zdrowia, szkolnictwo, wojsko, policja, administracja państwowa i samorządowa, pomoc społeczna. Dzięki podatkom rządy mogą dokonywać wydatków publicznych, służących na przykład budowie infrastruktury, czy ochronie środowiska. Podatki mogą być nakładane na dochód lub na majątek. W Polsce podatki od majątku, takie jak od spadków, nieruchomości czy posiadanej ziemi, mają marginalne znaczenie. Większe znaczenie dla budżetu państwa mają podatki dochodowe – od dochodów osób fizycznych PIT i od dochodów osób prawnych, czyli przedsiębiorstw – CIT. Są to podatki bezpośrednie, w odróżnieniu do pośrednich, takich jak akcyza, cło, i VAT, które nałożone są na towary lub usługi i naliczane przy ich sprzedaży. Wysokość podatków, progresja podatkowa (czyli im wyższe masz dochody, tym wyższe płacisz podatki), wielkość wpływów z podatków w relacji do PKB świadczą o tym, czy państwo prowadzi bardziej czy mniej redystrybucyjną politykę, czyli dokonuje większych transferów społecznych od klas uprzywilejowanych do uboższych. Transfery społeczne to nie tylko rozdawanie zasiłków i pomocy socjalnej, ale na przykład dbanie o wysoki poziom edukacji czy dostęp do nauki i kultury w biednych i zacofanych regionach.
rozwińPodatek bezpośredni
Podatek bezpośredni to taki, który każdy objęty nim podatnik musi zapłacić od uzyskiwanych dochodów lub od majątku. Dotyczy to zarówno osób, jak i firm. Zasada działania podatków bezpośrednich jest prosta – tym większy podatek, im większe są uzyskane dochody lub wartość majątku. Do podatków bezpośrednich należą podatki dochodowe, czyli PIT od osób fizycznych i CIT od osób prawnych, oraz podatki majątkowe, jak podatek rolny, leśny, od nieruchomości oraz podatek od spadków i darowizn.
rozwińPodatek gruntowy
Podatek gruntowy to rodzaj podatku bezpośredniego od majątku, płacony za wieczyste użytkowanie gruntu przez właścicieli mieszkań i działek, na których stoją zabudowania. Użytkownik wieczysty gruntu płaci podatek od nieruchomości, a podatek gruntowy jest jego częścią i jest z nim powiązany. Wysokość podatku gruntowego zależy od rzeczywistej wartości nieruchomości. Od gruntów pod budownictwo mieszkalne płaci się 1 proc. Ich wartości, a od gruntów przeznaczonych na działalność gospodarczą – 3 proc.
rozwińPodatek leśny
Podatek leśny płacą wszyscy właściciele lasów bez względu na to, czy są to zwykłe osoby fizyczne, firmy, czy też inne instytucje. Podatek ten płacą także osoby będące użytkownikami wieczystymi lasów. Podatek leśny został wprowadzony w 1991 roku, a zasila bezpośrednio budżety gmin. Podstawą do opodatkowania jest powierzchnia lasu wyrażona w hektarach, która wynika z ewidencji gruntów i budynków.
rozwińPodatek liniowy
Podatek liniowy to taki rodzaj opodatkowania dochodów, gdy obowiązuje tylko jedna stawka, taka sama bez względu na wysokość dochodu dla wszystkich. W Polsce podatek linowy płacą firmy – stawka CIT, czyli podatek od dochodów osób prawnych wynosi 19 proc. Opodatkowanie tym podatkiem mogą wybrać też osoby prowadzące działalność gospodarczą, zamiast płacić PIT za stawkami progresywnymi 18 i 32 proc. Podatek liniowy od dochodów osobistych był kilkakrotnie proponowany, a nawet uchwalony w Polsce, ale ostatecznie nie wszedł w życie. Funkcjonuje w wielu europejskich krajach, na przykład w Estonii, na Litwie, Łotwie i Ukrainie, w Rosji, Rumunii, Bułgarii, Albanii, Gruzji, Serbii, Macedonii i Czarnogórze.
rozwińPodatek obrotowy
Podatek obrotowy odprowadzany jest od sprzedaży towarów lub usług i przychody z tej sprzedaży stanowią podstawę opodatkowania. W Polsce podatek obrotowy funkcjonował do 1993 roku, wynosił 20 proc. od towarów i 5 proc. od usług. Zastąpił go podatek od wartości dodanej VAT. Podatek obrotowy płacony był przez wszystkie instytucje prowadzące działalność gospodarczą. Sposób naliczania takiego podatku może polegać na tym, że jest on odprowadzany na każdym etapie sprzedaży produktu – czy też półproduktu – co powoduje, że podatek się kumuluje. Może też być naliczany dopiero przy ostatecznej sprzedaży konsumentowi. Obecnie podatek obrotowy stosowany jest na przykład w USA.
rozwińPodatek od nieruchomości
Podatek od nieruchomości płacą właściciele gruntów i budynków. Jest to więc podatek majątkowy. Jego wysokość ustala każda gmina na swoim terenie, a zatem jest to również podatek lokalny i zasila budżety samorządowe. Maksymalną stawkę podatku na każdy rok ustala minister finansów. Płaci się go w ratach, cztery razy do roku do 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada. Ziemia uprawna i lasy opodatkowane są podatkami rolnym i leśnym. Podatek wylicza się mnożąc powierzchnie gruntu przez stawkę podatku. Ta część to podatek gruntowy. Do tego dochodzi właściwy podatek od nieruchomości, czyli od wszystkich budynków, a stawki są różne w zależności od ich przeznaczenia – niższe za budynki mieszkalne, a wyższe za przeznaczone na działalność gospodarczą. Podatkowi podlegają także budowle, ale tylko te, które są przeznaczone na działalność gospodarczą. Budowle to na przykład parkingi, urządzenia instalacyjne, przyłącza, ogrodzenia. Podatek od nieruchomości płacą zarówno i właściciele, jak też użytkownicy wieczyści.
rozwińPodatek od spadków i darowizn
Podatek od spadków i darowizn obowiązuje w różnej wysokości, w zależności od tego, kim była dla nas osoba, która zmarła lub przez którą zostaliśmy obdarowani. Gdy jest to najbliższa rodzina, wtedy podatku się nie płaci, gdyż obowiązuje zwolnienie. Ważne jest jednak to, żeby wartość spadku oszacować i zgłosić w urzędzie skarbowym nie później niż pół roku po tak zwanym nabyciu spadku. Podobnie trzeba zgłosić darowiznę od najbliższej osoby, jeśli jej wartość przekracza 9 637 zł w ciągu pięciu lat. Za najbliższą rodzinę uważa się małżonka, rodziców, dzieci, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów. Jest to tak zwana pierwsza grupa podatkowa. Do drugiej grupy podatkowej należy dalsza rodzina i tu już podatek trzeba zapłacić, choć też powyżej tak zwanej wolnej od podatku kwoty, czyli wartości spadku lub darowizny. W trzeciej grupie są wszyscy niespokrewnieni z nami. W tym wypadku stawka wynosi 7 proc.
rozwińPodatek od środków transportu
Podatkiem od środków transportu objęte są wszystkie samochody o masie całkowitej od 3,5 tony w górę, czyli auta ciężarowe oraz autobusy. Płaci się go również od przyczep, naczep i podobnych pojazdów. Podatek ten płacą osoby, na które zarejestrowane są te samochody lub są ich prawnymi właścicielami. Co roku do 15 lutego muszą składać w urzędzie skarbowym odpowiednią deklarację podatkową. Podatek od środków transportu jest podatkiem lokalnym, a stawki ustala rada gminy. Ustawa mówi, że w ich ustalaniu powinna się kierować wpływem pojazdu na środowisko, a zatem brać pod emisję spalin.
rozwińPodatek pogłówny
Podatek pogłówny to rodzaj podatku osobistego. Odprowadzany jest w tej samej wysokości od wszystkich mieszkańców danego kraju. Podatek pogłówny, w odróżnieniu od podatku dochodowego, płaci się dlatego, że jest się obywatelem kraju, a nie od uzyskanych dochodów. Podatek pogłówny jest jedną z najstarszych form opodatkowania. Był stosowany od starożytności aż do XIX wieku. W Polsce pojawił się początkowo w formie daniny obejmującej ludność żydowską w zamian za opiekę sprawowaną przez monarchów, a następnie w XVI wieku też szlachtę i duchowieństwo. Obecnie w Polsce nie ma takiego podatku, a na świecie w zasadzie zakończono go stosować ponad 100 lat temu.
rozwiń