Encyklopedia Finansów
Kryptografia
Kryptografia ta nauka o szyfrowaniu, czyli utajnianiu informacji. Najstarsze szyfry polegały na przestawianiu liter w słowie lub podstawianiu za nie innych liter – na przykład za literę „a” podstawiano „c”. Takiego tekstu niepowołana osoba, a więc nieznająca zasad szyfrowania, nie mogła odczytać. Ten sposób przestawiania lub zastępowania jednych liter innymi to starożytny praprzodek dzisiejszych kluczy do tworzenia szyfrów. Wraz z pojawieniem się maszyn liczących i możliwości szyfrowania nie tylko liczb czy cyfr, ale zer i jedynek, z których składa się język, jakim rozmawiają ze sobą komputery, kryptografia zrobiła ogromne postępy i dziś uważa się niektóre szyfry za niemożliwe do złamania. Stało się tak dzięki powstaniu kryptografii asymetrycznej, w której występują odpowiadające sobie dwa rodzaje kluczy do szyfrowania – publiczny, który może być znany wszystkim, i prywatny, który jest ściśle tajny, a dostęp do niego ma jedynie właściciel. Efektem kryptografii jest szyfrowanie danych, które wysyłają między sobą komputery i serwery, w tym także łączność pomiędzy naszym komputerem a serwerem banku. Jest nim także podpis elektroniczny zapisywany kluczem prywatnym, a odczytywany kluczem publicznym.
rozwińKryzys gospodarczy
Kryzys gospodarczy to silne, a często też gwałtowne i długotrwałe załamanie koniunktury. Wynikiem takiego załamania może być recesja, często trwająca nawet wiele kwartałów lub lat. Przyczyny kryzysów gospodarczych są różne, choć zwykle są następstwem „przegrzania” koniunktury i pęknięcia baniek spekulacyjnych. Na rynkach wschodzących w końcu XX wieku przyczyną wielu kryzysów było nadmierne zadłużenie walutowe – stąd wzięła się nazwa tych zjawisk – kryzysy walutowe. Za symboliczny początek obecnego kryzysu gospodarczego uważa się upadek amerykańskiego banku Lehman Brothers we wrześniu 2008 roku, choć praktycznie rozpoczął się on w USA już wiele kwartałów wcześniej. Był to kryzys finansowy, który zaczął się w sektorze bankowym, udzielającym zbyt wielu „złych” kredytów hipotecznych. W strefie euro w 2010 roku wybuchł kryzys zadłużenia spowodowany nadmiernymi długami rządów takich państw jak Grecja, Portugalia, Irlandia, Hiszpania czy Włochy, którym banki nie chciały pożyczać więcej pieniędzy. W wyniku kryzysu i w USA, i w Europie banki przestały także sobie nawzajem pożyczać pieniądze, gdyż obawiały się upadku swych kontrahentów, co spowodowało rodzaj „zawału” w systemie finansowym. Sytuację uratowały banki centralne, takie jak amerykańska Rezerwa Federalna (Fed), Bank Anglii, Europejski Bank Centralny (EBC), które w nieograniczony sposób pożyczały je bankom komercyjnym, a robiły to dzięki „dodrukowi” pieniędzy. Ta metoda „leczenia” kryzysu budzi obawy wielu ekonomistów, że po jego zakończeniu pieniędzy w gospodarce będzie za wiele, a więc ceny będą rosnąć bardzo szybko, czyli wystąpi silna inflacja.
rozwińKsięga wieczysta
Księga wieczysta to najważniejszy dokument opisujący stan prawny nieruchomości (gruntów, budynków i lokali). W księdze wieczystej napisane jest kto jest właścicielem nieruchomości, komu i jakie przysługują do niej prawa, w tym na przykład, czy jest obciążona hipoteką i w jakiej wysokości. Księgi wieczyste prowadzą specjalne wydziały sądów. W prowadzeniu ksiąg wieczystych obowiązuje kilka zasad. Do ksiąg wieczystych każdy ma prawo dostępu i sprawdzenia zapisów, jakie w nich figurują. To zasada jawności. Druga z najważniejszych zasad to domniemanie, że zapisy w księdze są zgodne z rzeczywistym stanem prawnym. Jest jeszcze zasada rękojmi wiary publicznej. Oznacza to tyle, że jeśli ktoś jest wpisany, jako właściciel w księdze wieczystej, to możemy zaufać, iż w istocie jest on właścicielem. Obecnie coraz więcej ksiąg wieczystych jest dostępnych w formie elektronicznej i zapisy w nich figurujące można sprawdzić przez internet.
rozwińKurs akcji
Kurs akcji to cena, po jakiej zawierano transakcje tymi akcjami na giełdzie. Aktualna cena akcji ustalana jest według ściśle określonych zasad. Zasady te są różnią się w zależności o danej giełdy. Na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych akcje notowane są po jednolitym kursie dnia lub w notowaniach ciągłych. To dwa różne sposoby ustalania kursu akcji. Gdy akcje notowane są po jednolitym kursie, giełda stara się połączyć oferty kupna i sprzedaży po takiej cenie, żeby doszło do największej liczby transakcji zawartych raz w ciągu dnia. Potem można zawierać transakcje tylko po ustalonym już kursie. W tym systemie notowane są spółki cieszące się mniejszym zainteresowaniem inwestorów. W notowaniach ciągłych inwestorzy składają zlecenia kupna i sprzedaży przez cały dzień po dowolnych cenach i gdy zlecenie kupna i sprzedaży ma taką samą cenę dochodzi do transakcji. To właśnie jest aktualny kurs akcji. Jak widać, cena zależy od popytu lub podaży i może się ciągle zmieniać, a zatem i kurs akcji się zmienia. Gdy na akcje spółki jest większy popyt niż podaż, kurs rośnie, a gdy podaż przeważa nad popytem, wtedy spada.
rozwińKursy walut
Kursy walut (kurs walutowy) to cena pieniądza w jednej walucie wyrażona w innej. Do wymiany walut dochodzi na rynku walutowym, na którym banki handlują ze sobą walutami. Kursy walut mają wielkie znaczenie dla prowadzenia działalności gospodarczej w skali międzynarodowej, czyli dla importerów i eksporterów. Im większa zmienność kursów walut, tym wyższe są koszty handlu międzynarodowego. Państwa prowadzą różną politykę kursową, czyli sposób ustalania wartości własnej waluty wobec innych walut w zależności od przewidywanych korzyści dla gospodarki lub warunków politycznych. Może to być: polityka kursu stałego – dopuszczalne są zaledwie niewielkie wahania, polityka kursu sztywnego – polega zwykle na powiązaniu wartości własnej waluty, polityka kursu płynnego (taką prowadzi Polska) – polega na akceptacji rynkowej wyceny relacji własnej waluty do innych. Dla badania korzyści lub strat, jakie dla gospodarki przynosi pewien poziom wyceny własnej waluty, obliczany jest efektywny kurs walutowy. Jest to średni kurs własnej waluty wobec walut głównych partnerów handlowych ważony wielkością wymiany handlowej. Kurs walutowy ma wielkie znaczenie także dla wszystkich, którzy zaciągnęli kredyty w walutach obcych, gdyż wiąże się z tym ryzyko kursowe.
rozwiń