Encyklopedia Finansów
Kredytobiorca
Kredytobiorcą jest każda osoba zawierająca umowę z bankiem o kredyt. Kredytobiorca zobowiązuje się spłacać w wyznaczony przez umowę sposób i określonym czasie pożyczone pieniądze wraz z odsetkami i innymi kosztami kredytu. O tym, czy dostaniemy kredyt i w jakiej wysokości – zarówno w przypadku osób prywatnych, jak i firm – decyduje nasz zdolność kredytowa. Bank wylicza ją, żeby wiedzieć, czy jesteśmy w stanie spłacać kredyt. W przypadku osób fizycznych bank liczy zdolność kredytową odejmując od dochodów kredytobiorcy jego koszty utrzymania, a zwłaszcza te stałe, jak opłaty za mieszkanie, ogrzewanie, gaz, wodę, elektryczność, składki ubezpieczeniowe czy spłaty innych kredytów. W przypadku firm kieruje się nie tylko wielkością przychodów, ale szczególnie ważnym wskaźnikiem zadłużenia do kapitału.
rozwińKrezus
Krezus – mówimy o człowieku bardzo bogatym. Dlatego, że bardzo bogaty był historyczny Krezus, żyjący w VI wielu p.n.e. król Lidii, państwa w Azji Mniejszej (obecne terytorium zachodniej Turcji). Swoje bogactwo czerpał z kopalni złota w pobliżu stolicy państwa – Sardes. Jednak Krezus podbijał także i łupił greckie miasta położone w Azji Mniejszej. Nie był skąpcem – jak przekazuje grecki historyk Herodot – Krezus był mecenasem poetów, uczonych i filozofów. Był jednak zanadto żądny sławy i porwał się na silniejszego władcę, króla Presji Cyrusa Wielkiego. Za bardzo ufał też wyroczniom. Zanim poszedł na wojnę z Cyrusem wyrocznia delficka powiedziała mu, że zniszczy wielkie królestwo. Pomyślał, że to wróżba zwycięstwa nad Persją. Okazało się jednak, że chodziło jej o królestwo Lidii. Krezus został pokonany i wzięty do niewoli. Według Herodota mimo to wyszedł na swoje, gdyż został namiestnikiem perskim w Lidii.
rozwińKryptografia
Kryptografia ta nauka o szyfrowaniu, czyli utajnianiu informacji. Najstarsze szyfry polegały na przestawianiu liter w słowie lub podstawianiu za nie innych liter – na przykład za literę „a” podstawiano „c”. Takiego tekstu niepowołana osoba, a więc nieznająca zasad szyfrowania, nie mogła odczytać. Ten sposób przestawiania lub zastępowania jednych liter innymi to starożytny praprzodek dzisiejszych kluczy do tworzenia szyfrów. Wraz z pojawieniem się maszyn liczących i możliwości szyfrowania nie tylko liczb czy cyfr, ale zer i jedynek, z których składa się język, jakim rozmawiają ze sobą komputery, kryptografia zrobiła ogromne postępy i dziś uważa się niektóre szyfry za niemożliwe do złamania. Stało się tak dzięki powstaniu kryptografii asymetrycznej, w której występują odpowiadające sobie dwa rodzaje kluczy do szyfrowania – publiczny, który może być znany wszystkim, i prywatny, który jest ściśle tajny, a dostęp do niego ma jedynie właściciel. Efektem kryptografii jest szyfrowanie danych, które wysyłają między sobą komputery i serwery, w tym także łączność pomiędzy naszym komputerem a serwerem banku. Jest nim także podpis elektroniczny zapisywany kluczem prywatnym, a odczytywany kluczem publicznym.
rozwińKryzys gospodarczy
Kryzys gospodarczy to silne, a często też gwałtowne i długotrwałe załamanie koniunktury. Wynikiem takiego załamania może być recesja, często trwająca nawet wiele kwartałów lub lat. Przyczyny kryzysów gospodarczych są różne, choć zwykle są następstwem „przegrzania” koniunktury i pęknięcia baniek spekulacyjnych. Na rynkach wschodzących w końcu XX wieku przyczyną wielu kryzysów było nadmierne zadłużenie walutowe – stąd wzięła się nazwa tych zjawisk – kryzysy walutowe. Za symboliczny początek obecnego kryzysu gospodarczego uważa się upadek amerykańskiego banku Lehman Brothers we wrześniu 2008 roku, choć praktycznie rozpoczął się on w USA już wiele kwartałów wcześniej. Był to kryzys finansowy, który zaczął się w sektorze bankowym, udzielającym zbyt wielu „złych” kredytów hipotecznych. W strefie euro w 2010 roku wybuchł kryzys zadłużenia spowodowany nadmiernymi długami rządów takich państw jak Grecja, Portugalia, Irlandia, Hiszpania czy Włochy, którym banki nie chciały pożyczać więcej pieniędzy. W wyniku kryzysu i w USA, i w Europie banki przestały także sobie nawzajem pożyczać pieniądze, gdyż obawiały się upadku swych kontrahentów, co spowodowało rodzaj „zawału” w systemie finansowym. Sytuację uratowały banki centralne, takie jak amerykańska Rezerwa Federalna (Fed), Bank Anglii, Europejski Bank Centralny (EBC), które w nieograniczony sposób pożyczały je bankom komercyjnym, a robiły to dzięki „dodrukowi” pieniędzy. Ta metoda „leczenia” kryzysu budzi obawy wielu ekonomistów, że po jego zakończeniu pieniędzy w gospodarce będzie za wiele, a więc ceny będą rosnąć bardzo szybko, czyli wystąpi silna inflacja.
rozwińKsięga wieczysta
Księga wieczysta to najważniejszy dokument opisujący stan prawny nieruchomości (gruntów, budynków i lokali). W księdze wieczystej napisane jest kto jest właścicielem nieruchomości, komu i jakie przysługują do niej prawa, w tym na przykład, czy jest obciążona hipoteką i w jakiej wysokości. Księgi wieczyste prowadzą specjalne wydziały sądów. W prowadzeniu ksiąg wieczystych obowiązuje kilka zasad. Do ksiąg wieczystych każdy ma prawo dostępu i sprawdzenia zapisów, jakie w nich figurują. To zasada jawności. Druga z najważniejszych zasad to domniemanie, że zapisy w księdze są zgodne z rzeczywistym stanem prawnym. Jest jeszcze zasada rękojmi wiary publicznej. Oznacza to tyle, że jeśli ktoś jest wpisany, jako właściciel w księdze wieczystej, to możemy zaufać, iż w istocie jest on właścicielem. Obecnie coraz więcej ksiąg wieczystych jest dostępnych w formie elektronicznej i zapisy w nich figurujące można sprawdzić przez internet.
rozwińKurs akcji
Kurs akcji to cena, po jakiej zawierano transakcje tymi akcjami na giełdzie. Aktualna cena akcji ustalana jest według ściśle określonych zasad. Zasady te są różnią się w zależności o danej giełdy. Na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych akcje notowane są po jednolitym kursie dnia lub w notowaniach ciągłych. To dwa różne sposoby ustalania kursu akcji. Gdy akcje notowane są po jednolitym kursie, giełda stara się połączyć oferty kupna i sprzedaży po takiej cenie, żeby doszło do największej liczby transakcji zawartych raz w ciągu dnia. Potem można zawierać transakcje tylko po ustalonym już kursie. W tym systemie notowane są spółki cieszące się mniejszym zainteresowaniem inwestorów. W notowaniach ciągłych inwestorzy składają zlecenia kupna i sprzedaży przez cały dzień po dowolnych cenach i gdy zlecenie kupna i sprzedaży ma taką samą cenę dochodzi do transakcji. To właśnie jest aktualny kurs akcji. Jak widać, cena zależy od popytu lub podaży i może się ciągle zmieniać, a zatem i kurs akcji się zmienia. Gdy na akcje spółki jest większy popyt niż podaż, kurs rośnie, a gdy podaż przeważa nad popytem, wtedy spada.
rozwińKursy walut
Kursy walut (kurs walutowy) to cena pieniądza w jednej walucie wyrażona w innej. Do wymiany walut dochodzi na rynku walutowym, na którym banki handlują ze sobą walutami. Kursy walut mają wielkie znaczenie dla prowadzenia działalności gospodarczej w skali międzynarodowej, czyli dla importerów i eksporterów. Im większa zmienność kursów walut, tym wyższe są koszty handlu międzynarodowego. Państwa prowadzą różną politykę kursową, czyli sposób ustalania wartości własnej waluty wobec innych walut w zależności od przewidywanych korzyści dla gospodarki lub warunków politycznych. Może to być: polityka kursu stałego – dopuszczalne są zaledwie niewielkie wahania, polityka kursu sztywnego – polega zwykle na powiązaniu wartości własnej waluty, polityka kursu płynnego (taką prowadzi Polska) – polega na akceptacji rynkowej wyceny relacji własnej waluty do innych. Dla badania korzyści lub strat, jakie dla gospodarki przynosi pewien poziom wyceny własnej waluty, obliczany jest efektywny kurs walutowy. Jest to średni kurs własnej waluty wobec walut głównych partnerów handlowych ważony wielkością wymiany handlowej. Kurs walutowy ma wielkie znaczenie także dla wszystkich, którzy zaciągnęli kredyty w walutach obcych, gdyż wiąże się z tym ryzyko kursowe.
rozwińLeasing
Leasing oznacza dzierżawę. Zamiast na przykład kupować samochód, można go wydzierżawić albo wynająć, czyli wyleasingować. Podobnie jest ze sprzętem komputerowym, maszynami urządzeniami służącymi do produkcji czy nawet nieruchomościami. Leasing polega na tym, że leasingodawca przekazuje leasingobiorcy prawo do korzystania i używania określonego dobra na ustalony czas w zamian za ratalne opłaty w umówionej wysokości. Są to raty leasingowe. Przy leasingu operacyjnym wkład własny, czyli czynsz inicjalny, bywa wysoki, przy finansowym z kolei niski, ale obie formy różnią się znacznie sposobem zaliczania rat leasingowych do kosztów uzyskania przychodu albo amortyzacji. Duże różnice występują także w naliczaniu podatku VAT i sposobami odliczania go. To powoduje, że każda firma musi dokładnie rozważyć wybór formy leasingu. Z leasingu korzystają często nieduże i młode firmy, które nie mają wystarczającej zdolności lub historii kredytowej, żeby uzyskać kredyt w banku.
rozwińLeasing pracowników
Leasing pracowników oznacza wynajem zatrudnionych na rzecz innej firmy. Pracowników zatrudnia agencja pracy tymczasowej, a osoba, która zatrudniona jest w ramach leasingu, jest pracownikiem tymczasowym. Agencja, która zajmuje się wynajmowaniem pracowników, jest zobowiązana naliczać i wypłacać im pensje, a pracownik wynajęty w ramach leasingu wykonuje swoje obowiązki na podstawie umowy o pracy tymczasowej. Po co takie komplikacje? Firma, który zatrudnia pracowników za pośrednictwem agencji może znacznie obniżyć koszty pracy. Trend leasingu pracowników zapoczątkowany w Stanach Zjednoczonych, jest coraz bardziej popularny w Polsce.
rozwińLeżeć lub spać na pieniądzach
Potoczne wyrażenie „leżeć (spać) na pieniądzach” jest używane dla określaniu osoby bardzo bogatej. Powstanie tego zwrotu może pochodzić z czasów, kiedy bankowość była mało rozpowszechniona, więc gotówkę trzymano w sienniku lub materacu, na którym się śpi.
rozwińLimit na karcie
Limit w karcie oznacza maksymalną kwotę transakcji, jaką za pomocą karty można zrealizować w określonym czasie. Jeśli jest to karta debetowa, a zatem taka, która obciąża nasz rachunek w banku, limit może dotyczyć wypłat z bankomatu, płatności bezgotówkowych lub transakcji przez internet. Na różne typy transakcji obowiązują zazwyczaj różne limity. Limit zwykle jest ustalany w umowie z bankiem, ale z reguły można nim zarządzać. Sposób zarządzania różnymi limitami – zwiększania ich lub zmniejszania – precyzują zazwyczaj regulaminy banku. Limity wprowadzane są dla bezpieczeństwa naszych pieniędzy, więc warto zarządzać nimi w taki sposób, żeby to było z jednej strony wygodne i nie zmuszało do częstych zmian, a z drugiej, żeby ograniczyć ewentualne straty spowodowane kradzieżą karty wraz z kodem PIN. W przypadku kart kredytowych również ustalane są limity, które zależą od rodzaju karty. Górnym limitem jest oczywiście wysokość kredytu, jakiego wraz z kartą udzielił nam bank.
rozwińLimit na koncie
Limit w koncie to zadłużenie, jakie możemy zaciągnąć w banku, który prowadzi nasz rachunek osobisty. Dotyczy to oczywiście także rachunków firmowych. Limit oznacza kwotę, na jaką możemy się zadłużyć bez występowania o udzielenie kredytu, a więc bez dodatkowych formalności. Wysokość limitu jest ustalana w umowie. Różne banki mają różne sposoby oprocentowania środków wchodzących do limitu i terminów spłat. Limit w koncie nazywany jest również kredytem odnawialnym (rewolwingowym) albo saldem debetowym.
rozwiń